De prijs van een schone binnenstad: “In het begin hadden we ook best veel weerstand”

ZWOLLE – Een uitstootvrije binnenstad van Zwolle. Dat is het doel van de gemeente. Per 1 januari 2025 geldt er in de binnenstad van Zwolle een zero-emissie zone. De zones leveren gezamenlijk een besparing op van 1,0 megaton aan CO2 per jaar, zo meldt Zero-Emissie Stadslogistiek. Daarnaast sluit het aan bij het langetermijndoel om algeheel zero-emissie transport in 2050 te behalen.  Dit betekent voor het bedrijfsverkeer het aanschaffen van schonere vrachtauto’s of bestelbussen. De binnenstad van Zwolle wordt minder vervuild, maar voor ondernemingen lopen de kosten alleen maar op. Is het middel niet erger dan de kwaal?

Met haar handen raapt ze zwerfafval van de straat voor haar huis. De vrouw roept nog wat mensen na voor het neergooien van een sigaret tussen de tralies van een afvoerput: “Die gaan zo allemaal het riool in hè?” Met haar handen vol loop ze mompelend richting een vuilnisbak. “Zij zit hier altijd afval te rapen,” vertelt Hildert Inkelaar, eigenaar van zijn eigen bloemenwinkel en inwoner van de stad. 

Gezonde binnenstad

“Ik zie het meer als een volgende stap in het onmogelijk maken van kleine ondernemingen en het onmogelijk maken van een gezonde binnenstad.” Hildert is niet tevreden met de ontwikkeling die Zwolle heeft doorgemaakt met het invoeren van de zero-emissie zone. Met zijn eigen bloemenwinkel in de binnenstad lijdt hij er niet onder, maar ook zijn leveranciers zijn er niet over te spreken. “Wat denk je zelf?” zegt Hildert over de reactie van zijn leveranciers. “Nee, dat brengt alleen maar meer kosten met zich mee, en uiteindelijk betalen wij als consument de prijs.” 

Het invoeren van de zero-emissie is vanuit de gemeente een manier om de binnenstad leefbaar en gezond te houden. Zo’n 60% van Nederlands met longklachten krijgt extra klachten door het wegverkeer, zo meldt Longfonds. Een zero-emissie zone zou hierbij moeten helpen, maar naast het terugdrukken van uitstoot probeert de gemeente ook mee te denken met ondernemingen in de binnenstad. Detmer Hoekstra is projectleider voor de zero-emissie zone. Hij vertelt dat het idee al acht jaar geleden is goedgekeurd in de gemeente. “Toen we een jaar of twee geleden echt met de voorbereidingen begonnen, begon het pas een beetje te gonzen.” Hoekstra vertelt dat ze veel communicatie hebben gehad met de ondernemingen. “In het begin hadden we ook best wel veel weerstand.” Het omgaan met die weerstand was niet altijd even makkelijk, maar door gesprekken aan te gaan en informatieavonden werd er veel opgelost. “Natuurlijk is er reuring. Niemand zit erop te wachten dat ze door een verplichting waar ze zelf niet in geloven, heel veel geld moeten uitgeven.”

“Het invoeren van een zero-emissie zone verbetert de luchtkwaliteit en leef kwaliteit.” Paul Bouwmeester is business development director bij Athlon en verantwoordelijk voor duurzame innovatie. Bouwmeester ziet het invoeren van een zero-emissie zone als goed lokaal initiatief. “Er zitten zeker directe voordelen aan.” Naast het afnemen van fijnstof in de lucht neemt de geluidsoverlast ook af in een zero-emissie zone. “In het grote plaatje helpt het ook mee met de CO2-maatregelen die op Europees niveau worden gehanteerd.” Dat het impact heeft is zeker, maar of de lokale impact in Zwolle groot genoeg is om op nationaal niveau verschil te maken is altijd de vraag. “Je ziet in de beleidsnotities van Amsterdam dat het verbeteren van de levensverwachting van Amsterdammers binnen de ring een belangrijk argument is voor zero-emissie zones.”

Uitdagingen voor ondernemers

Gemeente Zwolle voelde ook verantwoordelijkheid om de zero-emissie zone in te voeren. “Gemeenten om ons heen besloten het toch opeens niet te doen, maar ik vond wel dat wij moesten doorpakken, ook in het kader van de betrouwbare overheid. In de Tweede Kamer werd gezegd dat de kleine ondernemers werden geraakt, maar dat is niet zo. We hebben een heel arsenaal aan maatregelen en uitzonderingen die we kunnen gebruiken.” Hoekstra hoopt dat de ondernemers die nu een ontheffing krijgen wel gaan nadenken over de zero-emissie zone. Hij hoopt dat er in de toekomst meer betaalbare zero-emissie voertuigen op de markt zijn. “Dat heeft tijd nodig en die tijd hebben we gewoon gegeven.” 

Bouwmeester ziet gelegenheid voor betaalbare elektrische auto’s op de markt. “Je ziet dat de prijs van batterijen en grondstoffen ervoor al omlaaggaat.” Aan de andere kant is het volgens Bouwmeester ook een uitdaging voor kleine ondernemers dat er nog geen markt is voor gebruikte elektrische bedrijfswagens. “Als ze hun oude bus willen vervangen, dan moet dat bijna altijd een helemaal nieuwe zijn.” Hierdoor kunnen de kosten ook oplopen voor ondernemers. 

Middel erger dan kwaal?

Hildert kijkt uit over de stadsgracht vanaf zijn bloemenwinkel. Voor hem is het geen moeilijke vraag. Hij denkt dat de binnenstad het beleid snel zal aanpassen. “Ik denk dat het allemaal niet haalbaar is, dat de meeste bedrijven daar gewoon niet aan kunnen voldoen.” 

Hoekstra denkt hier anders over. “Er zijn veel auto’s die hier eerst nog wel mogen rijden. We hebben ook veel ondernemers die alsnog een schonere auto hebben gekocht.” Met dit voorbeeld merkt hij dat er ook genoeg ondernemingen zijn in de stad die wel initiatief nemen en enthousiast zijn over de beslissingen. “Het is vaak ook een beetje de kat uit de boom kijken.” Voor Hoekstra is het middel zeker niet erger dan de kwaal. “Ik besef heel goed dat veel ondernemingen hierop tegen zijn, maar ik denk dat het goed is dat de gemeente verantwoordelijkheid heeft genomen.” 

Paul Bouwmeester vindt het lastig antwoord te geven op de vraag. Hij kan zich goed inleven in beide kanten van het verhaal. “Het ligt er een beetje aan wie je het vraagt. Het heeft natuurlijk wel direct invloed op leefomgeving, wat wel een belangrijk doel is van lokale overheden. Voor ondernemers is het iets waar ze mee moeten dealen, wat soms echt niet makkelijk is. Hierin ligt een grote rol vanuit de overheid en de automotive branche om ondernemers goed te informeren en te begeleiden over de juiste mogelijkheden.” 

Of het middel echt erger is dan de kwaal is iets wat alleen tijd de binnenstad van Zwolle gaat leren, voor nu blijft de gemeente in gesprek gaan met ondernemingen om samen tot oplossingen te komen. 

De vrouw in de Diezerstraat staat te kletsen met haar buurman. “Ze moeten het hier gewoon schoon houden.” Ze raapt nog een lege Snickers-verpakking van de tegels en slaat vervolgens de voordeur achter haar dicht.