De prijs van een schone binnenstad: “In het begin hadden we ook best veel weerstand”

ZWOLLE – Een uitstootvrije binnenstad van Zwolle. Dat is het doel van de gemeente. Per 1 januari 2025 geldt er in de binnenstad van Zwolle een zero-emissie zone. Dit betekent voor het bedrijfsverkeer het aanschaffen van schonere vrachtauto’s of bestelbussen. Veel ondernemers balen hiervan. Het aanschaffen van schonere bussen is niet voor alle kleine ondernemingen financieel haalbaar. Een uitstootvrije binnenstad wordt zo een binnenstad met minder lokale ondernemingen. De binnenstad wordt schoner, maar de leefbaarheid gaat achteruit.

Met haar handen raapt ze zwerfafval van de straat voor haar huis. Ze probeert de straten van de binnenstad zelf schoon te houden, al blijft ze stil wanneer er een ronkende vrachtauto langsrijdt, iets waar de gemeente juist mee bezig is. De vrouw roept nog wat mensen na voor het neergooien van een sigaret tussen de tralies van een afvoerput: “Die gaan zo allemaal het riool in hè?” Met haar handen vol loop ze mompelend richting een vuilnisbak. “Zij zit hier altijd afval te rapen,” vertelt Hildert Inkelaar, eigenaar van zijn eigen bloemenwinkel in de binnenstad van Zwolle, en zelf ook inwoner van de stad.

Gezonde binnenstad

“Ik zie het meer als een volgende stap in het onmogelijk maken van kleine ondernemingen en het onmogelijk maken van een gezonde binnenstad.” Inkelaar is niet tevreden met de ontwikkeling die Zwolle heeft doorgemaakt met het invoeren van de zero-emissie zone. Met zijn eigen bloemenwinkel in de binnenstad lijdt hij er niet onder, maar ook zijn leveranciers zijn er niet over te spreken. “Wat denk je zelf?” zegt Inkelaar over de reactie van zijn leveranciers. “Nee, dat brengt alleen maar meer kosten met zich mee, en uiteindelijk betalen wij als consument de prijs.” 

Het invoeren van de zero-emissie is vanuit de gemeente een manier om de klimaatdoelen te halen. De zones leveren gezamenlijk een besparing op van 1,0 megaton aan CO2 per jaar, zo meldt Zero-Emissie Stadslogistiek. Het sluit aan bij het langetermijndoel om algeheel zero-emissie transport in 2050 te behalen. Daarnaast houdt het de binnenstad ook leefbaar en gezond volgens de gemeente. Het Longfonds meldt dat 60% van Nederlands met longklachten krijgt extra klachten door het wegverkeer. Een zero-emissie zone zou hierbij moeten helpen, maar naast het terugdrukken van uitstoot probeert de gemeente ook mee te denken met ondernemingen in de binnenstad. Detmer Hoekstra werkzaam in gemeente Zwolle, hij is projectleider voor de zero-emissie zone. Hij vertelt dat het idee al acht jaar geleden is goedgekeurd in de gemeente. “Toen we een jaar of twee geleden echt met de voorbereidingen begonnen, begon het pas een beetje te gonzen.” Hoekstra vertelt dat ze veel communicatie hebben gehad met de ondernemingen. “In het begin hadden we ook best wel veel weerstand.” Het omgaan met die weerstand was niet altijd even makkelijk, maar door gesprekken aan te gaan en informatieavonden werd er veel opgelost. “Natuurlijk is er reuring. Niemand zit erop te wachten dat ze door een verplichting waar ze zelf niet in geloven, heel veel geld moeten uitgeven.”

Uitdagingen voor ondernemers

Gemeente Zwolle voelde ook verantwoordelijkheid om de zero-emissie zone in te voeren, vertelt Hoekstra.“Gemeenten om ons heen besloten het toch opeens niet te doen, maar ik vond wel dat wij moesten doorpakken, ook in het kader van de betrouwbare overheid. In de Tweede Kamer werd gezegd dat de kleine ondernemers werden geraakt, maar dat is niet zo. We hebben een heel arsenaal aan maatregelen en uitzonderingen die we kunnen gebruiken.” Hoekstra hoopt dat de ondernemers die nu een ontheffing krijgen wel gaan nadenken over de zero-emissie zone. Hij hoopt dat er in de toekomst meer betaalbare zero-emissie voertuigen op de markt zijn. “Dat heeft tijd nodig en die tijd hebben we gewoon gegeven.” 

Een bruisend, gastvrij en levendig centrum. Dat is de doelstelling van Zwolle Fonds, een organisatie die samenwerkt met veel Zwolse ondernemingen om de binnenstad leefbaar te maken. Anne Riemersma is binnenstad manager bij Zwolle Fonds, voor de organisatie was het geen verrassing dat de zone werd ingevoerd. “Het speelt al heel erg lang. Op zich heb ik er helemaal niks op tegen dat de wereld groener en duurzamer wordt, maar wij vonden deze regelgeving niet doordacht genoeg en de alternatieven nog niet voldoende op orde.” Riemersma vindt dat op het moment dat de hele binnenstad gebruik moet gaan maken van elektrische voertuigen er naast goede betaalbare opties ook voldoende oplaadplekken moeten zijn. Voor evenementen zijn er geen elektrische alternatieven. “Die zware podia kunnen niet zomaar met een ander voertuig worden vervoerd. Er zijn zoveel uitvoeringsobstakels, dat wij denken dat het te vroeg is om zoiets in te voeren.” 

“De markt is het bekendste voorbeeld.” Riemersma vertelt dat meerdere marktkramen al zijn gestopt, enkel omdat ze met de nieuwe maatregel niet meer rond konden komen. “Marktkraamhouders raken in de problemen, evenementenorganisatoren raken in de problemen en culturele organisaties hebben er last van.” Riemersma vertelt dat de binnenstad van Zwolle ook “al behoorlijk schoon is”. Zwolle Fonds ziet de noodzaak van de regelmaat hierom niet in. 

Middel erger dan kwaal?

Hildert kijkt uit over de stadsgracht vanaf zijn bloemenwinkel. Voor hem is het geen moeilijke vraag. Hij denkt dat de binnenstad het beleid snel zal aanpassen. “Ik denk dat het allemaal niet haalbaar is, dat de meeste bedrijven daar gewoon niet aan kunnen voldoen.” 

Hoekstra denkt hier anders over. “Er zijn veel auto’s die hier eerst nog wel mogen rijden. We hebben ook veel ondernemers die alsnog een schonere auto hebben gekocht.” Met dit voorbeeld merkt hij dat er ook genoeg ondernemingen zijn in de stad die wel initiatief nemen en enthousiast zijn over de beslissingen. “Het is vaak ook een beetje de kat uit de boom kijken.” Voor Hoekstra is het middel zeker niet erger dan de kwaal. “Ik besef heel goed dat veel ondernemingen hierop tegen zijn, maar ik denk dat het goed is dat de gemeente verantwoordelijkheid heeft genomen.” 

“Het staat niet in verhouding met de kosten en wat het oplevert voor het milieu.” Voor Riemersma is het middel zonder twijfel erger dan de kwaal. “Daar ben ik wel zeker van. Het is een best kostbaar systeem geworden, ik denk niet dat de binnenstad qua leefbaarheid er veel op vooruit gaat. Ik zie dat bepaalde leveranciers het moeilijk hebben om te kunnen bevoorraden, daar hebben de ondernemers weer last van. Ik zie niet welk probleem nu opgelost wordt.” 

Of het middel echt erger is dan de kwaal is iets wat alleen tijd de binnenstad van Zwolle gaat leren, voor nu blijft de gemeente in gesprek gaan met ondernemingen om samen tot oplossingen te komen. 

De vrouw in de Diezerstraat staat te kletsen met haar buurman. “Ze moeten het hier gewoon schoon houden.” Ze raapt nog een lege Snickers-verpakking van de tegels en slaat vervolgens de voordeur achter haar dicht. De straten in de binnenstad blijven zo in ieder geval wel schoon.