Mogelijke komst van munitiedepot legt bom onder Bantega: “Dat is het einde van het dorp”

BANTEGA – De Banteganezen, zoals ze zichzelf noemen, zitten al bijna een jaar in onzekerheid. Het ministerie van Defensie komt in juni 2024 met een kaart waarop een aantal locaties worden aangewezen als mogelijke plekken voor een munitiedepot. Een simpel kaartje dat flink wat stof doet opwaaien. Eén van de locaties is een stuk land aan de Grietenijdijk in het kleine Friese dorpje Bantega. Eind mei zal er een locatie worden gekozen.

Karakter

Met een oppervlakte van nog geen 20 km² en ongeveer 700 inwoners is het één van de kleinste dorpjes in Zuidwest Friesland. Bantega was altijd een armoedig dorp met inwoners die op elkaar waren aangewezen. De gemeenschapszin die toen is ontstaan leeft nog altijd. Veel van de bewoners wonen al generaties lang in het dorp, zo ook Erik en Marijke Bakker die al bijna 20 jaar in hun familiehuis in het dorpje wonen. Het dorp betekent erg veel voor hen. Erik komt aanrijden in een oude blauwe ‘eend’, hij rijdt de oprit op langs het grote rode kruis. Zo’n kruis staat bij elk huis dat moet verdwijnen in de tuin.

“Mijn familie is hier opgegroeid. Ik heb hier 10 jaar gewerkt, ik ken iedereen hier en iedereen kent mij. Het dorp is een hele hechte gemeenschap met allemaal vrijwilligers. Allemaal verenigingen waarbij de meeste bewoners eigenlijk lid zijn van twee of drie verenigingen”, vertelt hij met een trotse blik. Die blik verdwijnt snel zodra hij begint over het plan van defensie: “Toen we het nieuws hoorden stortte eigenlijk meteen onze wereld in. Het is moeilijk dat we de afgelopen 20 jaar alles gedaan hebben om dit huis zo eigen mogelijk te maken en dat het nu plots weg zou moeten is best een bittere pil”.

Toch bracht het nieuws niet meteen grote zorgen, vertelt Marijke terwijl ze aanschuift aan de lange houten tafel: “We stonden er eerst best nuchter in en dachten: eerst maar kijken hoe dat loopt. We gingen op vakantie en toen we terugkwamen ging het toch in ons hoofd zitten. Toen hebben we ons erin verdiept”. Die verdieping riep grote zorgen op, het idee van moeten verhuizen was voor beide nog erg onwerkelijk. “Het voelt heel gek dat een ander zo bepalen kan dat zoiets groots in je leven gebeurt, waardoor je niet verder kan: alles staat even op stop”, aldus Marijke.

Impact

Ronald Woudberg, voorzitter van het Plaatselijk Belang en van de Kerngroep Munitiedepot, maakt zich ook grote zorgen over de invloed van de mogelijke komst op het dorp: “Eigenlijk is dat het einde van het dorp Bantega. Op de korte termijn zouden er 18 woningen verdwijnen, maar op de lange termijn zal dat het einde betekenen van de basisschool. Als een basisschool verdwijnt, komen er geen jonge gezinnen meer naar Bantega. Toerisme zal een knauw krijgen, omdat er een B&B verdwijnt, maar ook omdat toeristen het gebied gaan mijden vanwege veiligheidsissues”.

Woudberg vertelt ook dat de evenementen vergunningsproblemen zullen krijgen en dat er dan mogelijk helemaal geen evenementen meer georganiseerd kunnen worden, omdat er geen grote groepen mensen bij elkaar mogen komen. “De impact is gigantisch en de leefbaarheid staat daardoor flink onder druk. De angst is dat Bantega op de lange termijn een soort spookdorp wordt, die angst lijk me wel gegrond”, zegt hij.

Onderzoek

Antea Group, een Nederlands advies- en ingenieursbureau, heeft in opdracht van defensie een onderzoek gedaan naar wat het munitiedepot zou doen met de leefbaarheid in Bantega. Dit wordt gedaan doormiddel van een plan MER (Milieu Effecten Rapportage). Hierbij wordt er gekeken naar alle effecten die de omgeving zal ervaren. Dat rapport is eind april opgeleverd. “Daarin staat de conclusie dat een munitiedepot van héle grote invloed is op de leefbaarheid van Bantega”, concludeert wethouder Chris van Hes van de gemeente Fryske Marren, “Onze rol als lokale overheid is het aanleveren van informatie, het toetsen van de rapporten van defensie, het vertegenwoordigen van onze inwoners en het bewaken van het algemeen belang. Wij hebben ons als gemeente nog niet hard voor of tegen uitgesproken, wél hebben wij in december vorig jaar gezegd dat wij denken dat de locatie aan de Grietenijdijk in Bantega niet de meest logische locatie is”.

Eind mei zal de voorkeurslocatie bekendgemaakt worden. Er worden momenteel naast Bantega nog twee andere locaties onderzocht: Kollumerwaard Oost en de oude kruitfabriek in Kollumerwaard West. De gemeente Noardeast-Fryslân heeft zelf het terrein van de voormalige kruitfabriek onder de aandacht gebracht, hier zouden geen huizen of dergelijken voor moeten verdwijnen.

Acties

“De situatie gaf me ook strijdlust. De plan MER zou in september 2024 uitkomen, dus we hadden hoop op meer duidelijkheid. Dat plan had meer tijd nodig. Daardoor dacht ik: ik ga niet zitten afwachten, ik maak er werk van. Toen heb ik contact opgenomen met allerlei partijen en heb ik me in het dossier verdiept, omdat ik zeker wilde zijn dat ik alles wist wat meespeelde bij het besluit”, vertelt Marijke Bakker. De Kerngroep heeft allerlei acties gevoerd in het dorp. Zo hebben ze een raket gemaakt van een silo, een zelfgemaakte bom op de dijk gezet en zijn ze een petitie gestart. “We laten van ons horen, maar laten ook merken dat we in gesprek willen. Ik denk dat we daarin heel sterk zijn”, zegt Marijke opgewekt waarbij ze haar telefoon pakt om een foto te laten zien van de raket.

Volgens wethouder van Hes is het Plaatselijk Belang erg goed omgegaan met de situatie: “Hoe zij zich hebben opgesteld, gecommuniceerd en het dorp hebben meegenomen is echt een groot compliment waard. Door hun manier van actie voeren hebben we echt samengewerkt om zo te zorgen dat er zoveel mogelijk informatie op tafel ligt”. Van Hes benoemt zelfs dat het ministerie erg positief was over hoe de Banteganezen te werk zijn gegaan. “Ik denk echt dat de kracht die in Bantega zelf zit misschien op een positieve constructieve wijze gaat bijdragen dat Bantega de locatie niet gaat worden.

Toekomst

“Het is heel vervelend maar het is nu wel even afwachten, gelukkig komt de besluitdatum steeds dichterbij”, zegt Marijke enigszins bezorgd, “We houden toch rekening met een ‘worst case scenario”. Naast het afwachten en het voeren van actie is de familie Bakker ook al aan het kijken naar de toekomst. “Als we hier echt weg moeten denk ik dat we gaan emigreren”, zegt Erik waarna hij even slikt, “Dan ben ik wel klaar met Nederland”. Marijke vult hem aan: “Dat is best een grote stap, maar we gaan wel kijken naar de mogelijkheden. We kijken nu vooral naar Frankrijk, maar we hopen natuurlijk dat het niet nodig gaat zijn.