Oorlogsmonumenten Drachten worden verplaatst: ‘Het is een historische vergissing’
De oorlogsmonumenten die al meer dan zeventig jaar in het Van Haersma Park in Drachten stonden, krijgen een nieuwe plek. Veel burgers waren hiervan niet op de hoogte en zijn het er niet mee eens. Oud-minister Piet Adema spreekt zich uit: ‘Het is een historische vergissing’, en de burgers zijn een petitie gestart.
Het is 4 mei en het Kiryat Onoplein staat vol mensen, jong en oud. Het plein is gevuld met een brassband, die de laatste minuten vult met enkele liederen. Een trompettist komt naar voren en speelt het taptoe-signaal. De klok slaat 20:00 uur en iedereen op het Kiryat Onoplein is twee minuten doodstil. De monumenten, ter nagedachtenis aan de gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog, staan prachtig opgesteld, alsof ze daar altijd al hebben gestaan. Maar niets is minder waar. In de weken voorafgaand aan de herdenking trokken verschillende burgers alles uit de kast om de verplaatsing van de oorlogsmonumenten tegen te houden.
De oorlogsmonumenten stonden de laatste zeventig jaar in het Van Haersma Park, een plek met een historische betekenis. Piet Adema, oud-minister landbouw en tegenstander van de verplaatsing, vertelt: ‘Het Van Haersma Park heeft een belangrijke rol gespeeld in de oorlog. Er staat daar een gebouw dat destijds een belastingkantoor was. De baas van dat kantoor was een verzetsman. Daar zijn de Duitsers achter gekomen; ze hebben daar een werknemer doodgeschoten en zes medewerkers afgevoerd naar concentratiekampen, waarvan er drie niet zijn teruggekeerd. Toen er een plek werd gekozen om te herdenken, kozen ze deze belangrijke plek.’
Op 4 mei 2022 presenteerde Peter Boomsma de dodenherdenking. Hij kwam tot de conclusie dat de plek niet langer representatief was voor het publiek en dat er verandering moest komen. Peter Boomsma: ‘Na de herdenking wilde een oudere vrouw met een rollator langs de monumenten lopen. Het was nat, en het lukte haar niet om door het gras te komen. Toen dacht ik: dit is hier helemaal niet representatief.’
Het is opnieuw 4 mei. Eén voor één leggen kinderen van lokale scholen bloemenkransen bij de monumenten. Zes kransen voor zes monumenten: een algemeen monument met de namen van alle overledenen uit Drachten, een monument voor de KNIL-militairen, een monument voor de Joden, een monument voor de Roma en Sinti, een monument voor Arriva (van de bussen), en sinds kort ook een monument voor de verzetsstrijders. Een nieuw monument waar nu ook plek voor is.
‘Toen we er unaniem over eens waren dat de plek niet langer geschikt was, hebben we op verzoek van de burgemeester een werkgroep gevormd om na te denken over de verplaatsing van de monumenten. In de begroting van 2023 stond dat de monumenten verplaatst zouden worden.’ Zegt Boomsma. In de begroting stonden slechts een paar regels over de verplaatsing van de monumenten. Een fout, erkent wethouder Maria Le Roy: ‘Het is een gevoelig onderwerp, en dat nemen we onszelf achteraf ook kwalijk. Dat had in een apart raadsvoorstel gemoeten. Dan was er meer aandacht voor geweest. Nu hebben we geld gekregen en is de rest vrij geruisloos voorbijgegaan.’ Ook Piet Adema neemt het de gemeente kwalijk. Hij zegt: als hij het had geweten, had hij het woord genomen tijdens de raadsvergadering.
Toen het geld en de middelen beschikbaar kwamen, kon de verplaatsing beginnen. Le Roy: ‘We hebben toen als gemeente een onderzoek gedaan naar een geschikte plek. Eerst nog binnen het Van Haersma Park, maar we kwamen tot de conclusie dat dit gewoon niet mogelijk was.’ De wethouder noemt argumenten als: ‘Er komen zoveel mensen op de herdenking af dat grote groepen op straat moeten staan. Dit is niet veilig, en groepen mensen staan ver van de monumenten af.’ Adema vindt dat een zwak argument: ‘Dit gaat al zeventig jaar zo en elk jaar verloopt het goed. De Stationsweg kan echt wel voor twee uur worden afgesloten. Dat is nooit een probleem geweest.’ Uiteindelijk is gekozen voor het Kiryat Onoplein: een zichtbare plek waar sociale controle en comfort gewaarborgd kunnen worden.
Maar volgens Adema een plek die niet eens bestond in de oorlog: ‘Het was gewoon weiland en groen.’
‘We hebben toen als werkgroep de nabestaanden van de monumenten gesproken. Dat was erg emotioneel, maar zij gaven aan: als de gemeente zegt dat het een goed idee is om te verhuizen, dan is dat het ook. De verplaatsing is doorgezet. Ik heb inmiddels ontslag genomen en alles verliep lange tijd goed. Totdat Piet Adema, de oud-minister, ineens riep: waar slaat deze verhuizing op? Daar was ik erg verbaasd over, want alles was al in kannen en kruiken.’ Zegt Boomsma.
Adema: ‘Ik was op het moment van de begroting in Den Haag, en de verplaatsing is mij door de drukte ontgaan. Toen ik zag dat ze de monumenten aan het uitgraven waren, heb ik een brief geschreven aan het college van B en W. Ik heb mijn bezwaar kenbaar gemaakt. Ik zag en hoorde toen dat de gemeente geen ander standpunt wilde innemen. Toen ben ik naar de media gestapt, omdat ik vond dat meer Drachtsters hiervan moesten weten.’
Na de aandacht in de pers kwam er beweging onder de burgers van Drachten. Ze zijn een petitie gestart die door maar liefst 422 burgers werd ondertekend. Of de gemeente daar nog iets mee gaat doen? Wethouder Le Roy zegt daarover: ‘Het hangt er natuurlijk vanaf wat men precies wil bereiken. De monumenten gaan niet terug, maar een verwijzing in het Van Haersma park zouden we kunnen realiseren.’
Zondag 4 mei was alles net op tijd verplaatst om de 80ste dodenherdenking op de nieuwe locatie te houden. De wethouder: ‘Je mag best weten dat ik erg zenuwachtig was.’ Maar alles verliep zoals het zou moeten.
Piet Adema zegt: ‘Mijn standpunt blijft mijn standpunt, maar dat neemt niet weg dat ik het een waardevolle herdenking vond. Dat heb ik ook in een brief aan de gemeente benoemd.’ Waar iedereen het over eens is: ‘We moeten niet vergeten dat het om het herdenken gaat.’
Geef een reactie