Tussen zwembad en wal

DEVENTER-Verplicht schoolzwemmen komt niet terug, besloot het kabinet onlangs. Minister Paul van ’t Wout gaf aan dat het plan niet haalbaar is vanwege de hoge kosten, de logistieke uitdagingen en de veranderende tijdsgeest. Volgens hem is het niet meer van deze tijd om zwemlessen verplicht op scholen aan te bieden. Maar in een land waar sloten, meren en recreatieplassen het landschap bepalen, roept dit besluit kritische vragen op.

Rob de Geest, wethouder van de gemeente Deventer, begrijpt de beslissing van het Rijk om het schoolzwemmen niet opnieuw verplicht te stellen binnen schooltijd. Volgens hem ligt de verantwoordelijkheid voor zwemvaardigheid in de eerste plaats bij de ouders. “We leven in een waterland, dus kunnen zwemmen is cruciaal,” zegt De Geest. “Maar in het huidige onderwijssysteem is er simpelweg geen ruimte meer om schoolzwemmen structureel op te nemen. Scholen hebben hun handen al vol aan basisvaardigheden zoals taal en rekenen.” De gemeente Deventer probeert ouders te ondersteunen waar dat nodig is, bijvoorbeeld met subsidies en regelingen via Stichting Leergeld.

Toch erkent De Geest dat niet alle ouders deze hulp weten te vinden: “We zien helaas dat er sprake is van onderbesteding. Niet iedereen weet dat die hulp er is, of mensen schamen zich om ervoor uit te komen.” Om dat probleem tegen te gaan, zet de gemeente breed in op voorlichting, met onder meer posters, buurthuizen en sportverenigingen als informatiekanalen. Ondanks de inspanningen benadrukt De Geest dat volledige gelijkheid een uitdaging blijft: “Als we niets zouden doen, zou de ongelijkheid zeker toenemen. Daarom doen we er alles aan om die kloof zo klein mogelijk te houden.” Toch blijft hij erbij dat de basis bij de ouders ligt: “Uiteindelijk moeten ouders zelf de stap zetten om hun kinderen zwemvaardig te maken. De gemeente helpt waar nodig, maar kan die verantwoordelijkheid niet overnemen.”

Marlies de Boer, directrice van de Hovenschool in Deventer, deelt de zorgen over zwemveiligheid, maar benadrukt dat ook zij blij is dat schoolzwemmen niet binnen schooltijd terugkomt. “We hebben al moeite genoeg om de basisvaardigheden op orde te krijgen,” zegt de Boer. “Als we kinderen een halve dag kwijt zijn aan zwemmen, gaat dat ten koste van belangrijke lestijd.” Op de Hovenschool blijkt zwemvaardigheid gelukkig nauwelijks een probleem: bijna alle leerlingen verlaten de basisschool met minstens een A-diploma. Toch erkent De Boer dat dit beeld niet overal in Nederland hetzelfde is. “Wij zitten in een wijk waar ouders zwemmen vanzelfsprekend vinden. In andere wijken ligt dat echt anders.” Volgens haar zou zwemles na schooltijd georganiseerd kunnen worden, maar niet door basisscholen zelf. “Leerkrachten zijn al overbelast. Wij kunnen er niet nóg een taak bij krijgen.” De Boer ziet liever dat externe partijen of ouders het organiseren. Daarbij benadrukt ze dat zij openstaat om als school te helpen informeren, maar niet om actief zwemlessen te begeleiden: “Wij kunnen best flyers uitdelen of ouders wijzen op regelingen, maar het echte werk moet echt buiten de school plaatsvinden.” Hoewel ze begrip toont voor initiatieven om alle kinderen gelijke kansen te geven, maakt ze zich zorgen over de toenemende druk op scholen. “Het lijkt alsof elke maatschappelijke uitdaging op het bordje van het onderwijs wordt gelegd. We moeten zorgen dat scholen hun kerntaken kunnen blijven uitvoeren.”

Marin Mulder, projectleider bij de Koninklijke Nederlandse Zwembond (KNZB), noemt het besluit om schoolzwemmen niet terug te brengen “een flinke teleurstelling”. Vanuit haar werk rond jeugd en zwemveiligheid ziet zij grote risico’s als er niets verandert. “Het is niet alleen jammer dat de deur nu dicht blijft, het is ook zorgelijk voor de toekomst van de zwemveiligheid in Nederland,” stelt Mulder. De KNZB had samen met andere partijen alternatieve plannen voorgesteld, zoals ‘natte gymlessen’ of gerichte zwemprojecten in kwetsbare gemeenten, maar ook die haalden het niet. “We snappen dat het onderwijs al onder druk staat, maar er zijn echt creatieve oplossingen mogelijk waarbij kinderen minder vaak, maar wel structureel leren zwemmen.” Mulder wijst erop dat de groep kinderen zonder zwemdiploma de laatste jaren groeit, mede door hogere kosten en nieuwkomers die minder bekend zijn met zwemlessen. “Het risico is dat deze trend zich versterkt, en dat niet alleen meer kinderen zonder diploma opgroeien, maar ook dat de ongelijkheid tussen kinderen toeneemt.” Volgens haar is het essentieel dat scholen minimaal enkele keren per jaar zwemmen in hun programma opnemen om vaardigheden te onderhouden en risico’s tijdig te signaleren. “Voor ons voelt het nu alsof er is gekozen tussen alles of niets, terwijl er zoveel tussenoplossingen mogelijk zijn,” zegt Mulder. “Als we niets doen, zal de groep kinderen die niet kan zwemmen alleen maar groeien.”

Om te voorkomen dat zwemvaardigheid een luxe wordt, is het van belang dat de overheid, gemeenten, scholen én sportorganisaties samen zoeken naar haalbare, creatieve oplossingen. ‘’Een landelijke herinvoering van wekelijks schoolzwemmen lijkt niet realistisch, maar een meer flexibele aanpak wél’’, zegt Michael Van den Beld van de Nationale Raad Zwemveiligheid. Denk aan zwemweken of signaleringsmomenten waarbij scholen een paar keer per jaar met de klas naar het zwembad gaan. ‘’Zo kunnen kinderen zonder diploma tijdig worden opgemerkt en doorverwezen naar betaalbare zwemlessen’’, aldus Van den Beld. Gemeenten kunnen hierin faciliteren, scholen kunnen signaleren en informeren, en sportbedrijven of verenigingen kunnen het uitvoerende werk doen. Zwemveiligheid hoeft niet volledig op het bord van het onderwijs te liggen, maar mag ook niet aan het toeval worden overgelaten. Als we willen voorkomen dat kinderen – vaak letterlijk – tussen zwembad en wal belanden, moeten we verantwoordelijkheid durven delen.