Vaccinatiegraad op Urk: ‘Is verandering mogelijk?’

DRONTEN – In Flevoland is de vaccinatiegraad het laagste van Nederland. Hierdoor wordt de kans op uitbraak van infectieziektes groter. De wethouders van Flevoland willen samen met de GGD investeren in het verhogen van de vaccinatiegraad. Voor deze investering is financiële steun nodig van het Rijk.

In Nederland ligt de vaccinatiegraad rond 90%, in Flevoland is dit tien procent lager. Urk is een uitschieter met ongeveer 59%. Ook in Lelystad en Almere ligt de vaccinatiegraad lager. De steden hebben verschillende redenen waarom deze graad lager ligt.

Urk

Op Urk is de vaccinatiegraad het allerlaagst van Flevoland. Hier heeft 36% van de bewoners geen enkele vaccinatie. Dit gemiddelde ligt in heel Flevoland op 9%. Op Urk komt dit vooral door geloofsovertuigingen. “Dat is zeker iets heel zorgelijks. En dat is ook iets wat al jaren zo is. Ik denk dat hier verschillende en uiteenlopende redenen voor zijn. De belangrijkste oorzaak is religie, maar daarnaast verzetten mensen zich ook tegen het ‘moeten’ vaccineren”, legt onderzoeker Annemijn Visscher van de GGD uit. Op Urk zijn veel verschillende geloofsstromingen. Csongor Kelemen is dominee op Urk. “Wat kenmerkend is voor Urk, is dat elke christelijke kerk in de regel wat conservatiever is. Daarnaast zijn er veel verschillende stromingen, die allemaal anders naar vaccineren kijken.”

Actieplan

De GGD heeft samen met de jeugdgezondheidsorganisaties een actieplan gemaakt. Het plan bevat verschillende doelen. Zo wil de GGD de persoonlijke contactmomenten tijdens een vaccinatieconsult meer en beter benutten. Hierbij willen zij ook het gesprek aangaan over het belang van vaccineren. Daarnaast willen zij een flexibele dienstverlening geven. Zo kunnen ouders of verzorgers makkelijker (inhaal)vaccinaties halen. Ook wordt er extra aandacht gegeven aan de vaccinaties HPV, bof, mazelen en Rode hond (BMR) en Maternale kinkhoest. Deze groep vaccinaties ligt het meest onder de vaccinatiegrens. “De vaccinatiegraad ligt traditioneel al jaren lager in Flevoland dan in de rest van Nederland, net als bijvoorbeeld de opkomstcijfers voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het is moeilijk om te zeggen waardoor dit komt. In de gemeente Urk heb je te maken met religieuze bezwaren en in sommige wijken in Almere en Lelystad zien we een hoger percentage inwoners met een migratieachtergrond en een lage sociaaleconomische status”, concludeert epidemioloog Joeri van Straalen. Hierbij is het HPV-vaccin de grootste uitschieter. Dit vaccin ligt in Flevoland bij de meiden op gemiddeld 46% en bij de jongens op 39%. De GGD wil werken aan het verminderen van prikangst onder kinderen en ouders. Ook willen zij migranten doelgerichter benaderen met communicatie op maat.

Geloof

Dominee Kelemen legt uit dat er verschillende argumenten zijn om wel of niet te vaccineren. “In de Bijbel staat dat God de gever en nemer van het leven is. De oudgereformeerde Urkers geloven er in dat God bepaalt of je ziek of gezond bent. De conservatieve christenen vinden dus dat vaccinaties tegen de wil van God ingaan.” Daarnaast is er grote groep Urkers die hier milder over denken. “Zij vinden dat het je plicht als christen is om voor elkaar te zorgen. Als er middelen zijn om leed en ziekten te voorkomen, dan nemen zij die. Zij zien het als naastenliefde om voor elkaar te zorgen”, vertelt Kelemen. Op Urk gaan steeds meer mensen naar deze argumentatie toe. Binnen de kerk waar Kelemen preekt, speelt sociale controle ook nog een rol. “Op Urk heerst een grote sociale controle, iedereen kent elkaar. Dit merk je ook in de meningen over vaccineren. Als één Urker een slechte ervaring heeft gehad met vaccineren, gaat dit snel door Urk heen. De slechte verhalen over vaccineren worden vooral gedeeld.”

Gevolgen

“Er spelen momenteel meerdere mazelenuitbraken op basisscholen in Nederland, waaronder ook in Almere, waarbij een dalende vaccinatiegraad een rol speelt. Tevens observeren we een toename in het aantal meldingen van kinkhoest en bof, zowel landelijk als in Flevoland”, vertelt van Straalen zorgelijk. Op Urk zijn er nog geen uitbraken, maar volgens van Straalen is de kans erg groot dat die nog gaan komen.

Aanpak Urk

Op Urk wordt hetzelfde actieplan gebruikt, als in de rest van Flevoland. Csognor Kelemen denkt dat deze aanpak niet in heel Urk gaat werken. “Ik denk dat het beter is, als de GGD met de verschillende kerkelijke gemeenten in gesprek gaat. Tijdens en na de coronatijd is het vertrouwen in overheidsinstanties erg laag geworden. Dit moet eerst verbeterd worden, wil je wat kunnen bereiken. Daarnaast hebben de jongeren veel meer toegang tot informatie, dan de ouderen. Hiervoor is ook een andere aanpak nodig.” Doordat er zoveel verschillende geloofsstromingen zijn op Urk, moet er voor elke stroming een andere aanpak komen. “In de oudgereformeerde kerken luisteren de mensen veel meer naar de predikant. Als hier het kerkelijk beleid meer zou zeggen over vaccineren, wordt hier meer naar geluisterd. In mijn kerk is dit minder het geval. De mensen doen wat zij zelf willen en ik heb hier minder invloed op.” Als de GGD iets wil veranderen op Urk, is er meer communicatie en transparantie nodig.