Lhbti-acceptatie onder Overijsselse jongeren neemt af: een crossmediale productie

Bron foto: Unsplash

Helft transgenders in Overijssel voelt zich onveilig

De veiligheid van transgenders en non-binaire personen in Overijssel en Gelderland is de afgelopen jaren afgenomen. Dat blijkt uit een recent onderzoek van Vizier Oost en de Radboud Universiteit. Het percentage transgenderpersonen dat zich onveilig voelt op straat is tussen 2021 en 2023 gestegen van 43 naar 50 procent. Ook op scholen voelen jongeren zich niet altijd gezien.

Niet iedereen herkent zich hierin. Jessie (21), een transgender vrouw uit Nijverdal, bijvoorbeeld niet. “Mensen zijn hier niet per se tegen transgenders,” zegt ze, “ze hebben er gewoon geen mening over.’’ Jessie voelt zich wel gesteund door haar omgeving, maar heeft het idee dat de lhbti-gemeenschap minder zichtbaar is buiten de randstad. “Ik denk dat mensen hier vooral ergens anders mee bezig zijn.”

Een deskundige op het gebied van lhbti-acceptatie in Overijssel, COC Twente-Achterhoek, ziet wel gevolgen van deze trend. “De ene school doet heel veel en de andere school doet een stuk minder,” zegt voorzitter Thymen Bergman. Wat ook belangrijk is, is dat hij ziet dat scholen nu minder bij het COC aankloppen voor voorlichtingen dan een paar jaar geleden. Verder blijkt uit het onderzoek dat transgenders en non-binaire personen zich vaker eenzaam voelen en zelfs overwegen te verhuizen vanwege wie ze zijn. De acceptatie ligt het laagst in West-Twente en Noordwest-Overijssel.

---

Jessie is transgender in Overijssel: ‘’Het is het waard’’

Jessie is 21 jaar en een transgender vrouw uit Overijssel. In de coronapandemie begon ze te beseffen dat ze zich niet helemaal thuis voelen bij haar mannelijke lichaam, en sindsdien is ze begonnen aan haar transitie. In dit interview vertelt Jessie openhartig hoe het is om als een transgender vrouw op te groeien in Nijverdal: ‘’Mensen zijn hier niet per se tegen transgenders, ze hebben er gewoon geen mening over.’’

‘’Ik wil even met je wandelen vanavond,’’ zei Jessie op een dag in 2020 tegen haar moeder. Ze was 17 jaar, zenuwachtig, en wist dat dit het beste moment was om het te vertellen. Tijdens de avondwandeling in haar thuisdorp Nijverdal vertelde ze voor het eerst tegen iemand: ik ben transgender. Haar moeder reageerde net als haar vader later op de avond positief met heel veel steun, zoals Jessie hoopte.

Coming-out in Nijverdal ging verrassend goed

Jessies coming-out begon dus rustig aan, namelijk eerst bij haar ouders. ‘’Ik heb altijd wel heel steunende ouders gehad, dus ik wist ook wel redelijk zeker dat ze mij daarin zouden steunen, maar toch was ik wel nerveus,’’ vertelt ze. De avondwandeling zorgde ervoor dat ze niet meer alleen met een groot geheim zat. Niet alleen haar ouders reageerden positief. Op school en op haar bijbaan kreeg ze nauwelijks negatieve reacties. Jessie herinnert zich één persoon op werk die eerst kritisch was op de LHBTI-gemeenschap, maar na Jessies coming-out er anders naar keek. ‘’Op mijn werk hier in het dorp had ik een collega die best wel openlijk soms tegen LHBTI-dingen was. Maar die kwam uiteindelijk naar me toe en die zei gewoon tegen mij dat ik best normaal was voor een trans persoon. Maar ik heb zelf ook zoiets van, als een belangrijk persoon in mijn leven niet kan accepteren dat ik trans ben, misschien zijn ze dan helemaal niet zo belangrijk.’’

Daarnaast merkt Jessie sinds haar coming-out dat mensen in Nijverdal niet enorm bezig zijn met de LHBTI-gemeenschap. ‘’Ik denk dat in de Randstad heel veel mensen er natuurlijk heel actief bezig zijn. Daar zie je het ook overal, LGBTI-personen. En ik heb het idee dat hier in Overijssel mensen er gewoon niet echt mee bezig zijn. Dus niet zozeer dat ze er een heel positief of negatief beeld over hebben, maar dat ze er niet eens echt een mening over hebben.’’

Transitie niet zonder obstakels

Ondanks dat Jessie veel steun kreeg vanuit haar directe omgeving, verliep haar transitie in het begin wel stroef. ‘’Toen ik naar mijn huisarts ging ermee, had hij geen idee wat hij ermee moest doen. Ik was zeventien destijds en hij heeft me naar een kinderdokter, een dokter voor 13-jarigen en onder gerefereerd.’’ Jessie moest zelf onderzoeken hoe het systeem in elkaar zat. Naar eigen zeggen is ze er een stuk zelfstandiger door geworden. ‘’Gelukkig had ik mijn moeder die me daarmee hielp. Een transitie wordt niet voor je gedaan.’’ Ook bij bepaalde instanties liep ze tegen bepaalde dingen aan, zoals toen ze bij de Rabobank haar naam wilde veranderen. ‘’Zij zijn zo slecht in meewerken,’’ zegt Jessie met een gefrustreerde blik. ‘’Zij hebben me gewoon verteld dat ik naar een filiaal van hen moet langsgaan. Uiteindelijk heb ik gewoon van bank moeten wisselen.’’

Online haat

Hoewel Jessie dus vooral positieve ervaringen had met andere mensen, blijft haat niet helemaal uit. ‘’Ik heb een incidentje gehad op het treinstation dat er een stel jongens een glazen fles naar me toe hebben gegooid. Niet geraakt, godzijdank,’’ vertelt ze opgelucht. Verder heeft ze in Nijverdal geen negativiteit ervaren, maar online wel veel. ‘’Ik ben wel redelijk openlijk trans online, dus dan krijg je van die mensen die het nodig vinden om hun mening erover te delen. Af en toe krijg ik ook wel doodsbedreigingen. Maar ik denk zelf altijd, ja die mensen die durven het dan blijkbaar toch alleen te zeggen als het anoniem is.’’ Ook vertelt ze dat er een keer naar over haar was gepraat op een Discord-server van haar opleiding. Die gebeurtenis was wel het meest confronterende wat ze heeft meegemaakt. ‘’Dat kwam wel dichtbij. Je kunt natuurlijk niet ineens van opleiding wisselen.’’

Nieuwe connecties

Tussen de paar negatieve ervaringen door wist Jessie via vrienden in het Overijsselse Zwolle iets heel moois te vinden: liefde. Ze ontmoette Iris, een jonge vrouw die ook transgender is en haar dus volledig begreep op heel veel onderwerpen. ‘’Ik heb Iris ontmoet nadat zij bij haar vriendengroep uit de kast was gekomen als transgender.’’ Het feit dat ze allebei transgender zijn voelt heel fijn voor Jessie, omdat ze elkaar konden helpen. ‘’Als ik tegen haar zeg dat ik last heb van genderdysforie, zij weet direct wat dat betekent en wat ze wel en niet moet doen op zo’n moment,’’ zegt Jessie vrolijk met een lach op haar gezicht. Jessie is heel blij met haar huidige situatie. ‘’Als ik nooit uit de kast was gekomen, had ik heel veel geweldige vrienden en mijn vriendin Iris nooit leren kennen.’’

Uit de kast komen is het waard

Jessie voelt zich in ieder geval op haar gemak als transgender vrouw in Overijssel. Wat ze andere lhbti-jongeren in Overijssel die nog in de kast zitten wil meegeven? ‘’Het is het waard. Wat voor vervelende situaties je ook op je pad krijgt,’’ zegt Jessie triomfantelijk. In haar ogen is trots te zien. ‘’Ik heb op een gegeven moment ook zo’n moment gehad dat ik in de spiegel keek en mezelf meer vrouwelijk dan mannelijk vond. Dat is zo’n impactful moment. Na al die moeite die ik erin heb gestopt om te vechten met zorginstanties. En misschien wat nare ervaringen die ik ervan heb gehad. Het is het allemaal waard geweest.’’

---

Lhbti-acceptatie op scholen in Overijssel: ‘’verschil in acceptatie per schooljaar anders’’

Lhbti-acceptatie in het onderwijs krijgt landelijk steeds meer aandacht. Maar hoe zit dat in een provincie als Overijssel, waar stad en platteland dicht bij elkaar te vinden zijn en traditie vaak sterker leeft dan progressiviteit? In dit achtergrondverhaal vertellen een leerling, docent en woordvoerder van de provincie hoe zij kijken naar de LHBTI-acceptatie op Overijsselse scholen.

‘’Ik ben biseksueel, ik val op beide geslachten,” zegt Edin, leerling op middelbare school het Hengeveld College in de Overijsselse hoofdstad Zwolle. Hij is vrij open over het feit dat hij biseksueel is en voelt zich op zijn gemak. “Ik ben er altijd open over geweest en zal dat ook altijd blijven.” Toch ziet hij verschillen binnen zijn school. “Als je naar de onderbouw of naar de vmbo-kant gaat, dan wordt het al een stuk moeilijker. Daar is toch wel iets wat minder acceptatie.”

De ene school doet veel, de andere veel minder

Voorzitter van COC Twente-Achterhoek Thymen Bergman ziet dat er verschillen zijn tussen de lhbti-acceptatie op scholen in Overijssel. ‘’We zien dat acceptatie op scholen in Overijsselse steden een stuk verder is dan bij scholen op het meer plattelandsgebied.’’ Thymen denkt dat dat komt doordat er in steden een diversere samenleving is, waardoor leerlingen makkelijker mensen accepteren die net iets anders zijn dan de rest.

Ook wat scholen doen om lhbti-acceptatie te bevorderen verschilt per school. “De ene school doet heel veel en de andere school doet een stuk minder,” zegt Thymen. Scholen die wel veel hier mee bezig zijn, doen mee aan Paarse Vrijdag en laten de COC langskomen voor voorlichtingen. ‘’Ik weet van een school die een echt aanspreekpunt heeft. Een soort diversiteitscoördinator die zich echt focust op de lhbti-leerlingen, zodat ook die leerlingen een vast aanspreekpunt hebben. Dat soort rollen werken in een school, omdat leerlingen dan ook gewoon beter weten bij wie ze veilig terechtkunnen.’’

Werken die voorlichtingen die de COC in Overijssel geeft ook? Volgens Thymen wel. ‘’Er worden steeds minder voorlichtingen aangevraagd, wat jammer is, maar ze werken wel.’’ Vaak hoort het COC na afloop van scholen leerlingen positief reageerden. ‘’Met die voorlichting proberen we een zaadje te planten. Uiteindelijk zijn het de docenten die bepalen welke vruchten worden geplukt van die voorlichtingen.’’

Perspectief van een leerling

Leerling Edin voelt zich heel veilig op school. “Ik word gewoon goed geaccepteerd. Er wordt niet tegengesproken of iets in die richting.” Wat Edin wel ziet, is dat onderdeel zijn van de lhbti-gemeenschap voor anderen minder makkelijk kan zijn. “Ik weet wel dat als je niet een beetje stevig in je schoenen staat, dat het dan wel een stuk moeilijker wordt. Dan wordt er toch wel snel met je geklierd of wordt je gepest.”

Hoewel hij zelf niet echt negatieve ervaringen heeft gehad, hoort hij wel soms bepaalde meningen in het lokaal waar hij dan ook weer een mening over heeft. “Ze zijn niet super open minded. Ik ben biseksueel en word ook wel gerespecteerd, maar als je het over gender en identiteit gaat hebben en zo, dan is het voor veel mensen alweer een ander verhaal. Die worden minder gerespecteerd.’’ Zo hoort Edin op school vaak mensen negatief praten over gender en identiteit.

Edin ziet weinig nut in extra voorlichtingen, ook voor leerlingen die negatief en kritisch kijken naar de lhbti-gemeenschap. “Als je er niet geïnteresseerd in bent, dan ga je er ook niet naar luisteren.” Wat hij lhbti-leerlingen wil meegeven? “Praat er gewoon over met iedereen die jou wel accepteert. Dan heb ik het over kennissen, vrienden, familie, docenten. Want docenten accepteren het over het algemeen wel.”

Aanpak van een school in Overijssel

Krista Huzen, docent en mentor op het Hengeveld College in Zwolle, merkt dat lhbti-acceptatie verschilt tussen de klassen. “Het verschil in acceptatie is per schooljaar anders. Dat heeft te maken met waar de leerlingen vandaan komen, wat ze van huis uit meekrijgen.”

Haar school doet mee aan bepaalde initiatieven die meer acceptatie voor de lhbti-gemeenschap willen bevorderen. Denk hierbij aan Paarse Vrijdag, maar ook aan het ophangen van posters. Toch is de weerstand soms zichtbaar. “Als wij posters ophangen, dan kan het wel zijn dat ze van de muur afgetrokken worden. Eén iemand wordt er dan zo boos over.” Online kan het er ook heftig aan toe gaan: “We hebben ook wel eens meegemaakt dat het ver over de grens ging. Toen waren er veel lhbti-leerlingen in de klas, waarna de, laat ik het maar zo noemen, ouderwetse hetero-populatie in de klas zich daartegen ging verzetten.” Dat geruzie gebeurde vooral via Whatsapp.

Voor haar begint acceptatie bij de leerkrachten. ‘’Ik denk dat het begint bij een stukje voorlichting voor de docenten. Dat ze echt meer proberen te verdiepen in, hoe ziet dat eruit voor jongeren? Welke struggles hebben ze? Welke vraagstukken komen ze tegen? Kennis hebben van de wereld om de jongeren heen.’’ Wat volgens haar echt belangrijk is, is dat leraren erover durven te praten. “Een stukje lef hebben om erover te durven praten. Niet wegstoppen, niet wegkijken.”

Provincie Overijssel: “Het kan altijd inclusiever”

Maar om bij meer acceptatie van de lhbti-gemeenschap op scholen in Overijssel te komen, moeten we daarvoor niet naar het beleid van de provincie kijken? De provincie Overijssel zegt dat zij op dit moment geen zeggenschap heeft over onderwijsbeleid. “De provincie gaat niet over scholen. Dat is een aangelegenheid van de gemeente en het Rijk,” zegt woordvoerder Derk Moor, die over onder andere inclusiviteit gaat. Hoewel er nog geen directe subsidies zijn voor voorlichtingslessen op het gebied van de lhbti-gemeenschap, benadrukt Moor dat de provincie haar beleid wil blijven ontwikkelen: “Dat is nu nog een beetje een zoektocht. Maar wij vinden: het kan altijd inclusiever.”