Door: Luna Raap
“De laatste week hebben we geprobeerd elke dag speciaal te maken,” vertelt de zestienjarige Maksym Chumachenko, terugkijkend op zijn afscheid van Oekraïne. “We gingen nog één keer naar onze favoriete plekken, aten bij lokale restaurants en bezochten plekken waar we altijd al een keer heen wilden.” Vier weken geleden moest Maksym Oekraïne verlaten vanwege de oorlog met Rusland. Nu bevindt hij zich op de campus van Windesheim in Zwolle, waar het levendige gepraat van medestudenten om hem heen klinkt. ‘’Eerst dacht ik dat ik nog genoeg tijd zou hebben voor mijn vertrek, maar de dagen leken steeds sneller voorbij te gaan.’’
Het vertrek was voor Maksym onvermijdelijk. “In Oekraïne woonde ik in een afgesloten wijk, waar je moest aantonen dat je er thuishoorde om naar binnen of buiten te kunnen,” vertelt hij. “Er bestaat een overheidsorganisatie die letterlijk ‘jaagt’ op mannen van ouder dan 25 jaar die de dienstplicht proberen te ontlopen. Een paar keer sloten ze alle ingangen van onze wijk af. Wie naar buiten wilde, moest bewijzen dat hij ongeschikt was voor militaire dienst. Soms gingen ze nog verder en vroegen ze om je telefoon, op zoek naar iets wat zij als ‘verdacht’ konden bestempelen.”
Ook vanaf je achttiende kun je al worden staandegehouden door deze mannen. “Ze proberen je over te halen om je in te schrijven voor het leger,” vertelt Maksym, terwijl hij met gefronste wenkbrauwen naar de juiste Engelse woorden zoekt. Hij buigt iets naar voren en vouwt zijn handen samen. “Ik heb zóveel foto’s en filmpjes gezien van mensen die in die witte busjes worden geduwd. De woede daarover onder de bevolking is enorm. Vaak zie je ook dat omstanders ingrijpen en iemand proberen te bevrijden.”
Bang voor deze constante dreiging stuurden veel ouders, net als die van Maksym, hun kinderen naar het buitenland. “Ik was bang dat zodra hij 17 zou worden, hij misschien niet meer zou kunnen vluchten,” vertelt de moeder van Maksym, haar stem klinkt opgelucht nu hij veilig in Nederland is, maar het gemis blijft voelbaar in elke zin.
Een nieuwe wereld van verantwoordelijkheden
“Alles was ineens anders,” vertelt Maksym, terwijl hij op zijn stoel heen en weer beweegt. “Thuis kon ik altijd op mijn ouders rekenen, hier moet ik ineens alles zelf doen: school, huishouden, administratie.” Sinds zijn aankomst vier weken geleden probeert hij te wennen aan nieuwe verantwoordelijkheden en een omgeving die hij nauwelijks kent. Het Nederlandse schoolsysteem is heel anders dan hij gewend was, en de administratie rond inschrijven verliep allesbehalve vlekkeloos.
“Er waren zoveel dingen die geregeld moesten worden, zoals verblijfsvergunningen en visa, en dat was erg verwarrend voor ons,” vertelt Maksym terwijl hij een keer zijn grijze T-shirt rechttrekt. Aan de tafel achter hem schalt het gelach van een groep studenten die zich hebben verzameld rond een schaakbord, het geluid een scherp contrast met de kalme stem van Maksym. “Ze gaven ons vaak verkeerde informatie, waardoor we bijna van school werden uitgesloten. Vooral thuis zorgde dat voor enorme spanning,” zegt hij voorzichtig, hij kijkt een keer weg voordat hij weer verdergaat. ‘’Vooral mijn vader was erg boos en heeft meerdere dagen niet tegen ons gesproken.” Lange tijd was het onduidelijk voor Maksym of hij überhaupt legaal naar Nederland mocht komen om te studeren. ‘’Pas toen een ouderejaarsstudent ons op het idee bracht om onder tijdelijke bescherming te verblijven, vonden wij een oplossing waardoor ik uiteindelijk toch toestemming kreeg om aan mijn studie te kunnen beginnen.’’
Laatste herinneringen
De laatste week in Oekraïne bracht Maksym zoveel mogelijk door met zijn vriendin, kostbare momenten die tegelijk te snel leken te verglijden. “Toen het vertrek nog ver weg leek, dacht ik dat ik alle tijd had. Maar hoe dichterbij het kwam, hoe sneller de dagen voorbijvlogen,” vertelt hij, zijn blik op zijn handen gericht, met een lichte toon van heimwee in zijn stem. Het meest memorabele voor hem was het bezoeken aan een festival voor historisch schermen. “Ik ben een grote fan van schermen en had hier altijd al een keer naartoe gewild, het betekende veel voor mij om dit samen nog te mogen doen” zegt hij, en voor het eerst verschijnt er een kleine glimlach op zijn gezicht. “Die week hebben we ook dingen gedaan die we nog nooit eerder hadden gedaan. We waren elke dag samen, maakten herinneringen waar ik nu nog vaak aan terugdenk.”
Het afscheid op de laatste dag vond plaats op het strand, een plek die veel voor Maksym en zijn vriendin veel betekent. “Vorig jaar hebben we hier zijn verjaardag gevierd, nadat we samen een taart hadden gebakken. Het voelde daarom vanzelfsprekend om hier afscheid te nemen,” vertelt zijn vriendin met gemengde gevoelens bij deze herinnering. Het was voor beide een emotioneel moment: tranen vloeiden, woorden schoten tekort, en de stilte van Maksym’s vader maakte alles nog zwaarder. Door een ruzie met zijn vader hebben zij geen afscheid van elkaar kunnen nemen. “Mijn vader zei geen woord tegen me toen ik wegging,” voegt Maksym er kort aan toe, bijna alsof het niets is.
Tussen twee werelden
Sinds zijn vertrek heeft Maksym veel contact met zijn moeder en vriendin, maar met zijn vader verloopt het contact nog steeds stroef. In Nederland woont Maksym in een appartementje in Zwolle en volgt hij daarnaast de studie International Business. “Ik woon nu alleen, dus ik moet alles zelf doen,” zegt hij. “Vaak bel ik mijn moeder om advies te vragen of gewoon om te praten over hoe alles hier gaat.” Maksym doet zijn best om langzaam aan zijn draai te vinden in deze nieuwe omgeving, maar dat gaat niet altijd gemakkelijk. “Het is soms erg stressvol, en ik voel me wel eens overweldigd,” geeft hij toe, nadat hij weer even naar de juiste Engelse vertaling heeft moeten zoeken. Vrienden maken is nog lastig, maar wel voelt hij steun van zijn lerares Nederlands. “Ze wil me echt helpen. Na de lessen komt ze vaak even langs en vraagt hoe het gaat. Ze maakt zich zorgen om me en zegt steeds dat ik altijd bij haar terechtkan als ik hulp nodig heb,” vertelt hij een beetje lacherig, maar duidelijk oprecht in zijn waardering.
De terugkeer naar Oekraïne blijft onzeker voor Maksym. “Het kan wel vijf jaar of langer duren voordat ik terug kan,” zegt hij terwijl hij een keer naar zijn handen kijkt. Toch koestert hij de hoop dat hij bij een terugkeer opnieuw mooie momenten kan beleven met zijn vriendin. “Ik hoop dat we, net als voor mijn vertrek, weer samen herinneringen kunnen maken en al die bijzondere plekken kunnen bezoeken die zoveel voor ons betekenen,” vertelt hij terwijl een kleine glimlach verschijnt bij de gedachte.
