Door: Anouk den Teuling 15 oktober 2025
Van generatie op generatie blijft verzamelen een herkenbare passie. Zo verzamelt Stefan Vos (60) uit Emmen al zijn hele leven lang modeltreinen. Zijn oudere broer en zijn ouders bewaarden wel graag spullen, maar echt verzamelen deden ze niet. Bij Stefan ligt dit anders. ‘’Ik moet gewoon verzamelen, ik heb het altijd gedaan. Het zit gewoon in me.’’
Het begon allemaal toen Stefan op zijn veertiende zijn eerste baantje kreeg bij de groenteboer in Den Haag, waar hij destijds woonde. Op de zaterdagochtend ging hij altijd mee naar de groentemarkt, wat in het midden van Den haag lag. ‘’We reden dan eerst door het Laakhavengebied en daar reden goederentreinen. Dat vond ik altijd zo mooi, dus dan stopten we even om ernaar te kijken. Ook bij de markt reden er goederentreinen. Ik moest dan natuurlijk helpen met de groentes, maar ik liep altijd weg om naar de treinen te gaan kijken,’’ lacht hij.
Deze fascinatie voor treinen is nooit overgegaan. Zo verzamelt Stefan al van jongs af aan modeltreinen. ‘’Tja, ik kan moeilijk een echte trein in mijn achtertuin zetten en ik betwijfel of mijn vrouw het kan waarderen als we er een treinrails neerleggen, dus dan maar modeltreinen,’’ grapt hij. Zo verzamelt hij treinen op schaal 1:160, ook wel N-spoor genoemd. Dit is een van de kleinere schalen. Doordat deze schaal weinig ruimte inneemt, kan Stefan zijn treinbaan steeds verder uitbreiden. Zo stelt hij ook dat ‘een treinbaan nooit af is’.
Naast zijn modeltreinbaan op zolder heeft hij in de woonkamer ook een boekenkast van drie meter lang en twee meter hoog staan. Deze is gevuld met tientallen boeken over treinen, een paar modelstoomlocomotieven, ansichtkaarten met treinen erop en twee seinlampen. Stefans verzameling is zo groot, dat het lijkt alsof hij deze van jongs af aan begonnen is. Dit is echter niet helemaal het geval. Zijn passie voor verzamelen zit er al zijn hele leven in, maar door de loop van het leven zijn alle verzamelobjecten uit zijn jeugd verloren gegaan. Dit komt deels doordat hij 19 jaar geleden vanuit het Westen van het land is verhuisd naar Emmen. Hier woont hij tot aan heden toe met zijn vrouw. Zijn gehele verzameling heeft hij dan ook in de afgelopen 19 jaar opgebouwd. ‘’Het verzamelen zit gewoon in me, en als het in je zit gaat het er gewoon niet meer uit. Toen ik mijn verzameling kwijt ben geraakt had ik echt het gevoel dat er een stuk van mijn lichaam werd afgeknipt, dat ik een deel van mezelf kwijt was geraakt.’’
Het mooie van een trein zit volgens Stefan in de kracht en de geschiedenis van het vervoermiddel. Niet alleen heeft de komst van de trein het landschap veranderd en alles bereikbaarder gemaakt, ook was, volgens Stefan, de vormgeving van voornamelijk de stoomlocomotief iets speciaals. ‘’Een stoomlocomotief heeft aandrijfassen aan de buitenzijden van de wielen die meebewegen als de wielen bewegen. Dit geeft een heel uniek beeld. Het leuke van de modeltreinen is dat je dit ook ziet bewegen, maar dan in het klein. Dat heb je niet met bijvoorbeeld modelauto’s. Natuurlijk zijn deze ook heel mooi, maar het zijn niet zulke krachtige machines als treinen.’’ Hiernaast heeft hij ook een grote interesse in de geschiedenis en combineert hij deze interesse met zijn hobby. Zo richt hij zich met zijn treinbaan op de periode net voor de Tweede Wereldoorlog, dus eind jaren 30.
Zijn eerste model was een rode Duitse diesellocomotief uit een bouwset van de HEMA, die vroeger een merk in modeltreinen had, genaamd Lima. Deze kreeg hij toen hij dertien jaar was. Helaas is ook deze door de tijd heen verloren gegaan, maar toch begint hij de trein, die hij zo’n 47 jaar niet meer gezien heeft, langzaam te omschrijven alsof het voor hem op tafel staat: de zijkant was bordeauxrood, versierd met de letters DB (Deutsche Bahn). Daarachter hingen twee wagonnetjes: een dichte wagon en een tankwagon van Shell.
Dit soort herinneringen komen telkens weer terug wanneer Stefan een nieuw onderdeel voor zijn treinbaan aanschaft. ‘’Je eerste treinbaan was zo nieuw voor jezelf, omdat je het nooit eerder hebt gehad en dan denk je daar wel gelijk aan terug wanneer je nu iets nieuws koopt voor je steeds groter wordende treinbaan.’’ Hij omschrijft het gevoel dat hij krijgt bij een nieuwe aanwinst voor zijn verzameling dan ook als ‘euforie’ en ‘een feestgevoel’. Zo voelt het als Sinterklaas of Kerst, buiten dat het daadwerkelijk een van deze feestdagen is, stelt hij.
Voor Stefan draait het plezier van verzamelen om het vinden van precies datgene waar je naar zoekt. ‘’Je weet dat het er is, maar je weet niet of je het kan kopen of ergens kan vinden. Het is de spanning van het wel of niet kunnen vinden en kunnen kopen wat het verzamelen zo leuk maakt.’’ Hij doelt hierbij vooral op het vinden van oudere of juist afwijkende modeltreinen. ‘’Als je het dan eenmaal hebt, dan is het wel heel snel weer van: ‘’Oké, die heb ik, nu op naar de volgende.’’’
Zijn broer Fred (63) kan zich niet in dat gevoel inleven. ‘’Het is gewoon een doorgedraaide verzamelaar,’’ lacht hij. ‘’Voor de feestdagen is het wel handig, hoor. Hij vraagt namelijk altijd iets voor zijn treinen, dus dan hoef ik verder niet na te denken over wat ik hem zal geven. Naast zijn treinen zou ik anders ook niet weten wat ik zou kunnen geven. Ik bedoel, ik heb een Volvo oldtimer, maar verder ben ik niet zo doorgeslagen met verzamelen als mijn broer.’’ Zo stelt Fred dat hij en Stefan erg verschillend zijn. ‘’Stefan is meer gedreven dan ik ben,’’ concludeert hij. ‘’Op verschillende gebieden. Verzamelen, werk, de meeste dingen eigenlijk.’’
Francis (59) is bijna 18 jaar getrouwd met Fred en is het volledig eens met zijn uitspraak. ‘’Stefan lijkt geheel niet op Fred. Ik moest er in het begin wel erg aan wennen. Dat iemand zo veel passie heeft, zeg maar. Ik was, en blijf, erg onder de indruk van de grote hoeveelheid verzamelstukken. Ik heb het idee dat er geen modeltrein op de markt kan komen of hij wil het aanschaffen,’’ lacht ze.
Het verzamelen gaat echter niet geheel van een leien dakje. Zo wordt er veel van Stefan gevraagd op zijn werk. Hij werk namelijk in de bouw, waar ze kampen met een groot personeelstekort en werkt hij zes dagen in de week, van zeven tot vijf. ‘’Door de personeelsschaarste en het tekort aan echt goed personeel heb ik moeten besluiten om het alleen te doen. Ik verhuur me aan installateurs en maak in mijn kleine werkplaats alle riooldelen van tevoren klaar. In overleg met de uitvoerders ga ik dat dan op de bouw samen met een monteur, of alleen, afmonteren. ’s Zondags moet ik de administratie doen, dus er blijft weinig tijd over voor mijn verzameling. Dit is frustrerend en teleurstellend, maar het is niet anders. Er moet ook geld verdiend worden,’’ zegt hij schouderophalend.
Een leven zonder verzamelen kan Stefan zich dan ook niet voorstellen. ‘’Een leven zonder verzamelen is gewoon leeg en in mijn ogen zinloos. Dan heb je geen doel, vind ik. Ik doe ook veel onderzoek naar treinen en bezoek, wanneer ik tijd heb, plaatsen waar de locomotieven vroeger reden of musea. Ik kan me niet voorstellen dat mensen niet verzamelen of aan verzamelen denken. Dat lijken mij zulke lege gedachtes.’’
