Een sigaretje aansteken op een terras op de Grote Markt in Antwerpen, of vapen bij een beachclub in Knokke: voor veel Belgen is het nog heel normaal. Nóg, want vanaf 2027 is in België roken en vapen op een terras landelijk verboden. Is wat in Knokke en Antwerpen verboden wordt, straks bij de beachclub in Scheveningen of het terras in Groningen nog wel mogelijk? Bij wie leggen we in Nederland de verantwoordelijkheid: de overheid, ondernemers of de rokers zelf? De meningen hierover lopen ver uiteen.
Terwijl gezondheidsorganisaties in België enthousiast zijn over het verbod, spreekt Horeca Vlaanderen van “een donkere dag in de keuzevrijheid van de horecasector”. In Nederland zijn de reacties vergelijkbaar. Rookvrije Generatie Nederland maakt rookvrije terrassen kenbaar met stickers en bebording. Landelijk neemt het aantal rookvrije terrassen inmiddels toe. Toch proeft Joëlle Roesink, regiomanager Overijssel bij Koninklijke Horeca Nederland, weinig draagvlak. “We zitten hier in de provincie waar het meest gerookt wordt, het draagvlak is dus niet heel groot.”
Roesink heeft als regiomanager veel contact met horecaondernemers, die volgens haar vinden dat verantwoordelijkheid bij rokers zelf ligt. “De ondernemers willen graag zelf bepalen wat ze doen en niet betutteld worden door de overheid.” Ze denkt niet dat een verbod gaat helpen. “Het probleem schuift zich op. Ik denk niet dat de overheid zich hiervan bewust is. Wij denken dat op het moment dat je roken op terras verbiedt, mensen naast het terras gaan roken. Dus het probleem verplaatst zich, in hoeverre je roken een probleem vindt.”
Dat het draagvlak niet groot is, blijkt ook uit een rondgang in de binnenstad van Zwolle, de grootste stad van Overijssel. Donderdagavond. Er waait een koude wind over de Grote Markt. Bij stadscafé Blij drinken mensen een drankje onder de heater. Een mevrouw steekt een sigaretje op. Ze is uitgesproken tegen een rookverbod op terrassen: “de overheid hoeft zich niet overal mee te bemoeien”, snauwt ze. “We zitten buiten in de frisse lucht, ik zie het probleem niet zo.” Twee meiden, verderop, hebben er geen goed woord voor over. “Ik wil gewoon rustig kunnen genieten van mijn drankje, daar hoef ik niet de geur van die stink sigaretten bij”, zegt één van de twee meiden.
In een stad als Amsterdam is het draagvlak hoger en nemen ondernemers wél verantwoordelijkheid. Zo ook de eigenaar van de Plantage in Amsterdam, een groot restaurant naast dierentuin Artis, in het centrum van de hoofdstad. “We hebben al heel lang een rookvrij terras”, vertelt een medewerker. “Er wordt eigenlijk altijd wel gehoor aan gegeven. Een stukje verderop, naast het terras kun je wel roken. Dat is openbare ruimte”.
Ondernemer Rob Michielsen van brasserie Anvers in Tilburg heeft ook verantwoordelijkheid genomen en zijn terras rookvrij gemaakt. “Ik zie horeca als een huiskamer voor de mensen. Als kleine kinderen of mensen geconfronteerd worden met roken, is het alsof roken normaal is. Wij vinden van niet, dus daarom heb ik het terras rookvrij gemaakt.” Hij begrijpt Roesinks kritiek: “We hebben het terras omgeven met mooie schermen. Rokers gingen voor de ingang van het terras staan roken. Dan worden mensen die naar binnen gaan of de zaak verlaten alsnog met de stank geconfronteerd.” Toch ziet hij het rookvrij maken van zijn terras als een goede keus. “Mijn terras is er in ieder geval niet minder druk om geworden. En zelfs rokers vinden het hartstikke fijn als er niet gerookt wordt op het terras. We zijn nu anderhalf jaar verder en dik tevreden.”
De Europese Commissie adviseert lidstaten verantwoordelijkheid te nemen en een verbod in te voeren. Mocht er een verbod komen, zal de verantwoordelijkheid ook deels bij de ondernemers komen te liggen, zo is de verwachting. Roesink hoopt dat de verantwoordelijkheid zo min mogelijk bij de ondernemers komt te liggen. “De verwachting dat een horecaondernemer andere gasten aan moet spreken of die wel of niet mogen roken, is natuurlijk een hele vervelende voor een ondernemer. Mocht er regelgeving komen dat roken op een terras niet meer is toegestaan, dan zal een horecaondernemer daar verantwoordelijkheid in nemen.”
Of het echt van een verbod komt, is nog afwachten. Voor de Plantage in Amsterdam verandert er weinig. “Voor ons maakt het weinig uit. Als wij zeggen dat het niet mag, krijgen we weinig tegenspraak van terrasgangers.” Roesink houdt het nauwlettend in de gaten. “Er zijn nog geen moties of amendementen uitgebracht. Het belangrijkste statement vanuit KHN is dat we het graag aan de ondernemers zelf overlaten.” Ook voor de NVWA, verantwoordelijke voor handhaving als er een rookverbod komt, is een verdere invulling afwachten. “Op dit moment is er in Nederland geen rookverbod op terrassen en er zijn ook geen concrete plannen voor (binnen het ministerie van Volksgezondheid, red.).
Toch gaan er in de landelijke politiek ook stemmen op voor een verbod. Afgelopen oktober stemden D66-leden op een partijcongres in met het opnemen van een rookverbod op terrassen in het verkiezingsprogramma. Of zo’n verbod in Nederland werkbaar is zegt de NVWA: “Bij de introductie van een rookverbod op terrassen in de wetgeving zal de NVWA een toets op de handhaafbaarheid/uitvoerbaarheid uitvoeren. Maar dat is nu dus niet aan de orde.”
Michielsen hoopt dat de overheid verantwoordelijkheid gaat nemen: “Laten we eens hopen dat er in ieder geval stappen gemaakt worden en dat de overheid binnen twee of drie jaar alle terrassen rookvrij maakt. En zware boetes. Die lobby die gaat wel, alleen de politiek moet om.” Toch denkt hij dat het er voorlopig nog niet in zit. Het is nog onduidelijk bij wie de verantwoordelijkheid straks ligt, maar voorlopig kunnen rokende terrasgangers in Groningen en strandbezoekers bij een beachclub in Scheveningen rustig een sigaret opsteken.
Photo by Abdulhamid Ozturk on Unsplash
