Een suikertaks moet Nederland gezonder maken, maar de meningen over het nut ervan lopen nogal uiteen. Nederland verliest jaarlijks veel geld aan diabetes type 2, een suikertaks moet dat terugdringen. Hoogleraar duurzame voeding Paul de Vos denkt dat de suikertaks ‘geen enkele zin’ heeft bij het bestrijden van diabetes. In de sportkantine denkt verenigingsmanager Willem Bijdevier dat een suikertaks wel effect zou hebben. “Uiteindelijk kiezen ze vanzelf voor de goedkopere en dus gezondere variant.”
Zodra het rustsignaal klinkt bij voetbalvereniging DVS’33 in Ermelo, sprinten supporters massaal naar de kantine. De geur van frituur en frisdrank komt dichterbij. Er vormt zich een lange rij voor de kassa waar de flesjes frisdrank over de toonbank vliegen. De vitrine is weer goed gevuld met onder andere AA-Drink, het kenmerkende drankje voor sporters. Verenigingsmanager Willem Bijdevier vertelt dat de club al jaren werkt aan een gezonder assortiment. “De oranje AA-Drink is een suikerbom,” zegt hij. “Dat is de minst gezonde die ertussen zit, maar wel de meest verkochte.” Toch probeert de vereniging dat te veranderen. “Wij promoten juist de witte en rode AA’s, omdat daar snelwerkende suikers in zitten waar je echt wat aan hebt.” De verkoop van de oranje variant, zegt hij, “neemt langzaam wat af.”
Uit een recent rapport van SEO Economisch Onderzoek blijkt dat diabetes type 2 de Nederlandse economie jaarlijks ruim één miljard euro kost. Om die stijgende kosten te beperken, worden maatregelen overwogen die gezonder gedrag moeten stimuleren. Eén daarvan is een hogere belasting op suikerhoudende dranken, de zogeheten suikertaks. Hierbij geldt: hoe hoger het suikergehalte, hoe hoger de prijs.
Bijdevier denkt niet al te ingewikkeld over een eventuele suikertaks. “We zijn al duur genoeg,” zegt hij. “Als ik belasting op frisdrank zou moeten heffen, haal ik het uit het assortiment.”
Prijsprikkel in plaats van verbod
Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) ziet de suikertaks als één van de middelen om gezonder gedrag te stimuleren. Woordvoerder Ruben van Dorssen legt uit dat er al een belasting op frisdrank bestaat, maar dat deze geen rekening houdt met het suikergehalte.
Het ministerie wil die belasting omvormen tot een ‘slimme heffing’. “Als er meer suiker in zit, wordt het duurder, en als er minder suiker in zit, goedkoper,” zegt Van Dorssen. De uitvoering moet budgetneutraal blijven: “Alles wat we ophalen met hogere belasting op frisdrank met veel suiker, wordt geïnvesteerd in lagere belasting op frisdranken zonder suiker.”
Hiermee wil het ministerie consumenten prikkelen om vaker voor gezondere varianten te kiezen. “Prijs speelt absoluut mee,” benadrukt Van Dorssen. “Als je een product een klein beetje duurder maakt, gaan mensen er toch minder van kopen.” De maatregel is niet specifiek gericht op diabetes, maar past in een bredere strategie tegen overgewicht. “Overgewicht is een belangrijke factor bij diabetes,” zegt hij. “Dus als je dat weet te verminderen, heeft dat automatisch effect op het aantal mensen met diabetes.”
In de Kamerbrief van juli 2025 zijn vijf scenario’s uitgewerkt. In sommige varianten zou een liter Coca-Cola Zero Sugar 0,09 cent goedkoper worden en een liter Red Bull 0,27 cent duurder. “Het is nu aan de Tweede Kamer en het volgende kabinet om te bedenken hoe we hiermee verder gaan,” aldus Van Dorssen. Door de demissionaire status van het kabinet is er tot dusver nog geen beslissing genomen. Het ministerie hoopt dat dit zo snel mogelijk zal gebeuren.
“Het hele suikertaks verhaal heeft geen enkele zin”
Niet alle deskundigen geloven dat de maatregel zal werken. Volgens hoogleraar Paul de Vos, gespecialiseerd in voeding en metabole gezondheid, ontstaat diabetes type 2 niet door één product maar door een langdurig ongezond eetpatroon. “Als je met mate frisdrank drinkt, is er niks aan de hand,” zegt hij. “Maar als je veel suikerhoudende producten zoals frisdrank consumeert, ga je groeien. En als je zwaarder wordt, kan je insulineproductie het niet meer bijhouden, dan krijg je diabetes.”
“Het hele suikertaks verhaal heeft geen enkele zin,” zegt De Vos. “Mensen die het willen hebben, kopen het toch wel, desnoods in Duitsland.” In plaats van straffen, pleit hij voor positieve prikkels. Gefermenteerde producten, zoals yoghurt of kefir, hebben volgens hem een aantoonbaar positief effect op de bloedsuikerspiegel. “Die producten zijn aardig duur,” zegt hij. “We moeten proberen die voeding beschikbaar te maken voor mensen met een kleine portemonnee, want dat zijn vaak de wat zwaardere mensen.” Dat er iets moet gebeuren is volgens hem belangrijk. “Het probleem van diabetes in Nederland is enorm.”
Liever breed belasten
Ook de frisdrankindustrie wil dat de maatregel breder wordt bekeken. Abel van de Sluis, woordvoerder van branchevereniging FWS, zegt: “Frisdrank maakt maar vijftien procent uit van de totale suikerinname. Als ze suiker willen verminderen, moeten ze het breder trekken naar koek, snoep en chocola.”
Volgens Van de Sluis heeft de sector zelf al grote stappen gezet. “Wij lopen voor op de doelen uit het Nationaal Preventieakkoord,” zegt hij. “Onze producenten zorgen ervoor dat de producten gezonder worden en dat consumenten goed geïnformeerd blijven.” Een brede suikertaks zou volgens hem producenten juist stimuleren om minder suiker te gebruiken.
“Jongeren denken daar niet zoveel over na”
De zestienjarige Merijn van Olphen drinkt vrijwel dagelijks frisdrank en let niet op suiker. “Ik kijk eigenlijk nooit naar hoeveel suiker erin zit,” zegt hij. Een prijsverhoging zou wel invloed hebben: “Als een flesje dertig cent duurder wordt, zou ik het iets minder vaak kopen, omdat ik niet altijd evenveel geld heb.”
Als suikervrije varianten goedkoper worden, kiest hij daar sneller voor. “Het smaakt toch hetzelfde,” licht hij toe. Toch denkt hij niet dat jongeren bewuster gaan nadenken over suiker als er een suikertaks zou komen. “Jongeren zijn daar niet zo mee bezig.”
In de kantine beslist de portemonnee
Terug in Ermelo blijft Willem Bijdevier nuchter onder de discussie. Volgens hem heeft de maatregel vooral effect op de portemonnee, niet op gedrag. “Als het duurder wordt, ga je mensen in hun portemonnee treffen, daar is nooit iemand blij mee.” Uiteindelijk kiezen mensen vanzelf voor goedkopere varianten volgens hem. “Maar dat komt niet omdat ze gezonder willen leven,” zegt hij. “Het komt omdat ze minder willen betalen.” Echter zou met die redenering het doel van de suikertaks wel behaald worden. Mensen kiezen sneller voor de goedkopere, dus gezondere variant.
Combinatie van prijs en bewustzijn
De meningen verschillen over de vraag of een suikertaks het aantal mensen met diabetes daadwerkelijk kan verlagen. De Vos pleit voor beter onderwijs over voeding: “Het hele voedselsysteem moet worden aangepast.” Het ministerie gelooft juist in de kracht van de prijs. “Prijs speelt absoluut mee,” zegt Van Dorssen. Volgens VWS kan de maatregel bijdragen aan het verminderen van overgewicht en daarmee diabetes.
Bijdevier vat het nuchter samen: “De klant bepaalt uiteindelijk wat er gebeurt. Wij kunnen het alleen maar proberen te sturen naar de gezonde kant. Maar dwingen? Daar wordt niemand blij van.”
Foto: Willem Bijdevier
