Al jarenlang speelt de kwestie ‘stemmen vanaf 16’. Maar met de VVD, die altijd de grootste was , gebeurde er niks. Nu D66, voorstander van het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd, de grootste partij is kan er verandering ontstaan. Mikal Tseggai, Tweede Kamerlid Groenlinks-PVDA: “De wereld vergaat niet als jongeren gaan stemmen vanaf 16, maar ik heb soms wel het gevoel dat zo wordt gedacht.”
“Wie zouden er willen stemmen?”, luidt de vraag door een havo 4 klas op Het Nieuwe Eemland in Amersfoort. Voorzichtig steken de 16- en 17- jarige jongeren hun hand op. Achttien willen er wel stemmen, zes niet. “Ik zou wel willen stemmen, want het lijkt me eigenlijk wel fijn om ook wat te kunnen zeggen. Het gaat ook vaak over ons, wij jongeren,” zegt een meisje in de klas. Ze heeft bruin haar, een bril en is volgens de docent een meisje dat wel wat durft te zeggen. Er klinkt geroezemoes en een paar meiden achterin de klas knikken luid. Maar een jongen in de middelste rij van de klas reikt zijn hand naar boven. “Ik denk niet dat ik goed geïnformeerd ben om te kunnen stemmen. Dus ik zou het niet hoeven.”
Al jarenlang geven politicologen en deskundigen aan dat stemmen vanaf 16 alleen maar voordelen heeft. Hoe eerder je stemt, hoe langer je blijft stemmen. Bovendien stemmen 18-minners onder andere in Oostenrijk al en is de opkomst daar veel hoger dan in Nederland. In de afgelopen weken tijdens de verkiezingen ging het er weer over. Ditmaal met misschien een andere uitkomst dan afgelopen jaren. D66 heeft namelijk de verkiezingen gewonnen, en die zijn vóór een verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd.
Wetenschappelijk bewezen is het beter
Noumidia Massaoudi, begeleider van educatieve programma’s bij ProDemos (Organisatie die de democratie en rechtsstaat uitlegt aan burgers), vertelt dat er in de Tweede Kamer geen meerderheid is voor het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd. “Dat komt ook omdat veel partijen het niet altijd in hun programma neerzetten, veel partijen weten het ook niet goed. Wel is het zo dat vaak de linkse partijen voor zijn en de rechtse partijen sneller tegen. Nu met D66 de grootste kan het zo veranderen, dat morgen een debat hierover wordt geopend, maar dat blijven kansen. Ik heb geen glazen bol om de toekomst te bekijken.”
Mikal Tseggai, Kamerlid GL-PvdA, is ook voor een verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd. “Ik denk dat het heel belangrijk is dat we manieren gaan zoeken om jongeren beter te betrekken bij de politiek. De representatie is nu niet goed, wij nemen beslissingen zonder dat ze er iets over kunnen zeggen.” Tseggai geeft aan dat stemmen vanaf 16 niet de prioriteit heeft bij vele politici en dat er een beeld leeft dat jongeren niet klaar zijn om op de leeftijd van 16 te kunnen stemmen. Bovendien moet de grondwet worden aangepast en dat is niet een dagje werk. “Ik zou daarvoor eerst een initiatiefwet moeten opstellen, maar omdat ik niet weet of het wordt weggestemd ga ik dat niet doen. Dat vergt veel te veel van een mens.” Of het nu binnen een jaar verandert blijft dus onzeker, maar als er een meerderheid ontstaat dan zal het snel gaan.
Massaoudi en Tseggai geven beiden aan dat het wetenschappelijk bewezen is dat stemmen vanaf een jongere leeftijd dan 18 beter is. “Hoe jonger je stemt, hoe langer je ook blijft stemmen. Dat zie je ook terug in landen waar ze al wel vanaf 16 stemmen, de opkomst is daar veel hoger dan in Nederland,” legt Massaoudi uit.
Sarah de Lange, politicoloog en voormalig lid van Raad van Openbaar Bestuur, geeft aan in een interview met Universiteit van Amsterdam dat stemmen vanaf 16 meer voordelen heeft dan nadelen. Zo zegt ze dat de jaren van 13-18 jaar de tijd is dat jongeren zich politiek vormen, en dat met stemmen vanaf 16, de politieke betrokkenheid wordt gestimuleerd. Ook geeft ze aan dat de ongelijkheid tussen lager en hoger opgeleide mensen krimpt als je de leeftijd verlaagt naar 16. Nu is het zo, dat lager opgeleide mensen niet of minder gaan stemmen omdat ze zich niet geïnformeerd genoeg voelen. Als je de jongeren op een jonge leeftijd alle kennis biedt, stijgt het zelfvertrouwen en kennis en daalt daarmee de ongelijkheid.
Lessen wel aangepast
Ook al willen de jongeren het vaak wel, ze zeggen er ook bij dat ze het niet verstandig vinden. Ook omdat de maatschappijlessen niet zijn ingevuld om te gaan stemmen, vertellen leerlingen van Het Nieuwe Eemland. De havo 4 klas op Het Nieuwe Eemland is het er unaniem over eens dat ze bijna geen les krijgen in de politieke partijen en hoe het stemmen werkt. “Toen de verkiezingen waren, zijn we kort langs de uitkomst stil gaan staan, maar meer hebben we er niet over gehoord tijdens de lessen.”
Femke Gerritsen, jongerenvertegenwoordiger Nationale Jeugdraad, vindt dat de kiesgerechtigde leeftijd verlaagd moet worden, maar geeft ook aan dat er dan meer gedaan moet worden op scholen. “Ik merk dat jongeren het ook echt wel willen. Sommigen hebben het er niet altijd over, maar als ze wat meer lessen over de politiek krijgen en vaker schoolverkiezingen houden, dan worden ze vanzelf ook geïnteresseerder. En dat is al een goed begin om jongeren meer te betrekken.” Massaoudi geeft aan dat, als de kiesgerechtigde leeftijd wordt verlaagd, ProDemos dan ook zal adviseren de inhoud van de lessen aan te passen.
Het meisje in havo 4 steekt opnieuw haar hand op, ze kijkt zelfverzekerd. “Het lijkt mij heel leuk, om echt een mening te mogen uiten over de politiek. Maar ik weet niet of het verstandig is. Laatst was ik in de economieles en het ging even over de verkiezingen, en toen zei iemand dat hij op Geert Wilders wilde stemmen, omdat Geert van de natuur houdt. Hij is gewoon helemaal niet ingelezen in partijen of mensen.” De jongeren klappen aan het einde van de vragen en smoezelen wat terwijl de les opnieuw begint.
Universiteit van Amsterdam. (2023, 6 november). “Waarom al stemmen op je 16e veel beter is”. https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappen/nieuws/2021/01/verkiezingen–waarom-al-stemmen-op-je-16e-veel-beter-is.html?cb
