Van “moordenaar’’ tot “redder van de biodiversiteit”: de wolf wordt op verschillende manieren neergezet in de media. Terwijl het roofdier zich door Nederland verspreidt, woedt in kranten en talkshows een strijd om zijn imago. 

De terugkeer van de wolf in Nederland — na circa 150 jaar afwezigheid — leidt tot een scherpe verdeeldheid in de media. Aan de ene kant zijn er mensen die de terugkeer toejuichen vanwege de bijdrage aan biodiversiteit en natuurherstel. Aan de andere kant roept de aanwezigheid van de wolf tegelijkertijd angst, frustratie en zorgen op, zoals een gevoel van onveiligheid en schade aan vee. Zo vertelt Hanneke (43) uit Midden-Drenthe: ‘’Ik loop niet meer ontspannen in het bos sinds de wolf terug is in Nederland.’’ Beide extremen voeren het hoogste woord in de media, waardoor framing en polarisatie de overhand krijgen. Dat beeld blijkt vooral negatief. Uit onderzoek van Wild beim Wild, een non-profit dierenrechtenorganisatie, heeft één derde van de berichtgeving over de wolf een negatieve toon.

Negatief perspectief

‘’De manier waarop de wolf in de media wordt gepresenteerd, ontstaat door het tegenover elkaar staan van verschillende wereldbeelden,’’ zegt Maarten Reesink, docent Animal Studies aan de Universiteit van Amsterdam. ‘’Mensen staan ideologisch anders in de discussie over de terugkomst van de wolf, omdat er verschillende belangen meespelen.” Volgens Reesink kan er framing ontstaan wanneer die belangen worden uitvergroot en niet worden weerlegd. Hij merkt bovendien op dat de media vaker de negatieve dan de positieve kant belichten, simpelweg omdat negatieve verhalen meer kliks opleveren. Hij vermoedt dat juist de mensen die het meest negatief over de wolf zijn, het vaakst framen, omdat zij zich vaker op sterke emoties baseren dan op feiten. ‘’Dit soort types veroorzaken polarisering en beperken de mogelijkheden om op een constructieve manier naar oplossingen te zoeken.’’ Het gevolg daarvan is dat mensen die nog nooit met een wolf in aanraking zijn geweest, al snel in een bepaalde denkrichting worden geduwd die het vervolgens moeilijker maakt om van perspectief te veranderen. Volgens Reesink zijn mensen zich bovendien vaak niet bewust van deze sturing, wat het nog lastiger maakt om een genuanceerd oordeel te vormen.

Terug in Nederland

In 2015 is de wolf voor het eerst weer gesignaleerd in Nederland. Ondanks dat veel mensen dachten dat dit nooit meer zou gaan gebeuren, is het niet zo gek. Sinds 1982 staat de wolf vermeld in het Verdrag van Bern. Dit verdrag zet zich in voor het behoud van planten en dieren. ‘’Sindsdien zijn we de wolf gaan beschermen, waardoor hij uiteindelijk is teruggekeerd naar Nederland,’’ zegt Leo Linnartz, ecoloog en werkzaam bij de natuurorganisatie ARK Rewilding Nederland. Het gevolg hiervan is dat de populaties wolven in heel Europa zijn gaan toenemen. Uiteindelijk zijn de wolven via Duitsland ons land binnengetrokken. Volgens Linnartz is de wolf beschermd geraakt, omdat mensen in de jaren ‘70 anders gingen nadenken over de natuur. ‘’Mensen zijn zich meer gaan realiseren dat ze onderdeel zijn van de natuur en deze niet alleen mogen gebruiken, maar ook moeten helpen. De wolf beschermen zodat hij niet uitsterft, is een manier om dat te doen.’’ 

Culture representatie

In veel sprookjes en films heeft de wolf de rol van boosdoener. Hij valt aan, eet op en maakt mensen bang, zoals we zien in klassiekers als Roodkapje, De drie biggetjes en De zeven geitjes. ‘’Deze culturele representatie van het dier beïnvloedt de manier waarop mensen naar wolven kijken,’’ zegt Reesink. ‘’Dit soort verzonnen verhalen creëren, al dan niet bewust, een bepaald beeld van de wolf dat mensen koppelen aan het dier in de echte wereld.’’ Volgens Reesink kan deze culturele representatie angstgevoelens en frustratie versterken, die bijdragen aan de onrust over de aanwezigheid van het roofdier in de Nederlandse natuur.

Facebook

Op sociale media, vooral op Facebook, wordt de angst voor de wolf vaak gedeeld en besproken. Facebookgroepen zoals Geen Wolf, Wolvenmeldpunt Geen Wolf en Groep Wolf bieden als gezamenlijke online plekken waar mensen over de wolf kunnen praten. Deelnemers delen hier onder andere hun angsten en onvrede over het roofdier. Ook dienen de groepen als meldpunten. 

Hanneke (43) uit Midden-Drenthe, is zelf voor langere tijd deelnemer geweest van de groep Wolvenmeldpunt Geen Wolf en praatte daar met andere wandelaars over de angst om een wolf in het echt tegen te komen. Tegenwoordig zit ze niet meer in de groep en heeft ze haar Facebookaccount verwijderd, omdat ze merkte dat het haar veel angst aanjoeg. ‘’Ik ben uit de groep gestapt, omdat ik merkte dat ik helemaal gek werd van alle enge en negatieve berichten,’’ vertelt ze. Hanneke heeft tot op heden nog nooit een wolf gezien en merkte dat het beeld dat in de Facebookgroepen werd geschetst niet altijd reëel is. ‘’Tuurlijk, ik geloof nog steeds dat de wolf je vee kan aanvallen, maar ik geloof gewoon niet langer in de onnodige angst die dit soort groepen creëren.’’ zegt Hanneke. Ze vertelt dat er in de groep vaak video’s werden gedeeld van wolven die voorbij liepen. Vaak werd er dan gedaan alsof de dieren heel agressief waren, terwijl dat helemaal niet het geval was.

Ook in de media merkt Hanneke dat de berichtgeving over de wolf vooral negatief is. Hoewel ze zich ervan bewust is dat ze die negativiteit moet proberen te relativeren, merkt ze dat de media haar soms toch angstig maken. ‘’Ik probeer me ervan af te zonderen en het te relativeren. Ik weet ook wel dat de kans dat je wordt aangevallen nihil is, maar toch loop ik niet meer ontspannen door het bos.’’

Vatbaar

Op dit moment leven de meeste wolven in Nederland in bosrijke natuurgebieden, zoals de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug en Drenthe. Ook uit andere provincies, zoals Friesland, Limburg en Noord-Brabant, komen steeds vaker waarnemingen van de wolf. ‘’We zullen moeten leren samenleven met de wolf,’’  zegt Linnarzt. Volgens hem betekent dat ook dat er gebieden zullen zijn waar de wolf niet welkom is, soms hoort een wolf niet in bepaalde gebieden.’’

Toch merken Linnartz en Reesink dat Nederland nog niet is ingericht op deze dieren. ‘’In Nederland is relatief weinig natuur, en de natuur die er is, is versnipperd, wat het voor dieren lastig maakt om te overleven,’’ zegt Reesink. Hierdoor blijven de wolven voornamelijk in het oosten van het land, waar voldoende ruimte is om te leven. ‘’Ze komen wel in stedelijke gebieden, maar daar vertonen ze afwijkend gedrag of worden ze aangereden,” zegt Linnartz. Het gevolg is dat mensen vooral deze uitzonderlijke situaties zien in de media. Mensen zien deze berichten, maar hebben vaak zelf geen ervaring met het dier, waardoor ze vatbaar zijn voor framing, zoals het beeld dat de wolf niet thuishoort in Nederland. ‘’Ik wil iedereen meegeven om genuanceerder naar de berichtgeving over de wolf te kijken,’’ zegt Hanneke. ‘’Echt waar, het beïnvloedt je blik op de wolf en het veroorzaakt onnodige angst.’’ Reesink hoopt dat de representatie van de wolf in de media genuanceerder wordt. Door negatieve framing te verminderen en nuance bij te brengen, wordt het beeld van de wolf hersteld. ‘’Dit zou helpen wanneer de juiste mensen, zoals biologen en ecologen, correcte informatie verschaffen over het normale gedrag van wolven, welk gedrag in bepaalde contexten problematisch kan zijn, en welke logische maatregelen daartegen genomen kunnen worden,’’ vertelt Reesink. Volgens hem zorgt dit voor meer nuance, waardoor mensen de maatregelen beter voor zich zien en angst voor het dier afneemt.