Van klimaatrecht naar natuurrecht: de stikstofzaak uitgelegd

Foto: ANP

DEN HAAG- De stikstofzaak van Greenpeace tegen de staat is in volle gang gezet. Greenpeace eist dat de hoeveelheid stikstof in kwetsbare natuurgebieden drastisch moet dalen. De overheid loopt op dit moment niet op schema. Van de uitspraak hangt daardoor enorm veel af. Deze uitspraak wordt begin dit jaar gedaan. De zaak speelt zich deels af na de grote klimaatzaak van Milieudefensie tegen Shell waar 12 november 2024 een uitspraak werd gedaan, in het voordeel van Shell. De natuurzaak die zich richt op stikstofbeleid verschilt in veel aspecten van klimaatzaken, zoals die tegen Shell.  

Nederland heeft per hectare de hoogste stikstofuitstoot van Europa. Gemiddeld ligt de uitstoot hier 4 keer hoger dan in de andere EU-landen. Daarnaast houdt Nederland zich niet aan de gemaakte afspraken van de Europese Unie over de bescherming van natuurgebieden. De zaak kan ingrijpende veranderingen te weeg brengen in het huidige beleid. Greenpeace gaat in op dit beleid. “Wij focussen ons op de overheid. Deze moet zich houden aan de Europese wetgeving” verklaart Hilde Anna de vries, campagneleider Duurzame Landbouw bij Greenpeace.   

Greenpeace heeft meerdere eisen gesteld. “Er blijft nog steeds een tekortkoming aan robuuste nieuwe aanpak voor hoe het niveau van stikstof in Natura 2000-gebieden echt naar beneden zou gaan in de toekomst. De eis van Greenpeace is daarom dat er een duidelijke timeline komt van de overheid over wanneer ze een lager niveau gaan halen” , verklaart hoogleraar Philip Paiement, expert op het gebied van klimaatrecht aan de Universiteit van Tilburg. 

Veel klimaatrechtzaken verschillen van de stikstofzaak van Greenpeace, zoals de zaak tegen Shell. “Onze zaak toets met name als de overheid zich houdt aan de regels over leefgebieden en vogels, dat is een ander speelvlak dan waarin Shell zich bevindt, daar gaat het om bedrijven en hun verplichtingen”, verklaart de Vries. Er valt ook onderscheid te maken op aardrijkskundig vlak. “Het stikstofprobleem is echt veel lokaler, dus de acties die invloed hebben op de stikstofproblematiek zijn geografisch echt veel meer beperkt dan bij klimaatverandering”, verklaart Paiement. 

De zaak van Greenpeace valt echter wel te vergelijken met de grote Urgenda klimaatrechtzaak met een uitspraak in 2015. Deze zaak dwong de staat tot het reduceren van de CO2 uitstoot met 25% tussen 1990 en 2020. De klimaatzaak was de eerste in zijn soort en zorgde voor veel internationale aandacht. “Urgenda was ook een conflict over botsingen tussen internationaal recht, Europees recht en de Nederlandse klimaatbeleid wetgeving”, verklaart Paiement. De stikstofzaak verschilt daarentegen wel op de mate van invloed op hervormingen. “We waren in 2017 al op weg naar 25 procent reductie, dus het was minder drastisch. Het gaat hier dus om dringend landbouwbeleid om stikstof te verminderen, dit maakt de uitspraak nog belangrijker”, verklaart Paiement.