Interview met longarts en anti-rookactivist Wanda de Kanter
Wanda de Kanter was jong toen ze als longarts begon in het VU, het Rode Kruis Ziekenhuis en later in het Antoni van Leeuwenhoek. Ruim 35 jaar lang stond ze oog in oog met de gevolgen van roken. En dat terwijl ze zelf ook rookte. “Tachtig procent van mijn patiënten ging dood. Vaak moest ik het slechte nieuws brengen: u heeft longkanker, het is uitgezaaid, u kunt niet meer genezen. En dan begon de stervensbegeleiding. Dat was mijn dagelijks werk.”
Pas later, toen ze zelf op haar 47e stopte met roken, begon het besef te dagen. “Toen ik nog rookte, dacht ik: ach, stoppen lukt wel. Maar toen ik zelf probeerde te stoppen, merkte ik pas hoe ontzettend verslavend het is. Dat was voor mij het kantelpunt. Vanaf dat moment ben ik me ook op activistisch vlak gaan inzetten.
De ommekeer
De echte omslag kwam toen ze in contact kwam met Frits van Dam, hoogleraar psychologie en verbonden aan het Nederlands Kanker Instituut. “Hij zei: ‘Jij moet een journalistieke website starten. We moeten gaan “namen en shamen”.’ Dat was nog nooit eerder gedaan in Nederland. Artsen, mensen uit het bedrijfsleven, ze gingen allemaal mee. We zijn toen namen gaan onthullen van commissarissen, politici, mensen uit de zorg die banden hadden met de tabaksindustrie. De hypocrisie is enorm.”
Wanda benadrukt dat de strijd niet tegen de roker gevoerd moet worden, maar tegen de industrie. “Rokers zijn verslaafd, punt. Twee van de drie rokers sterven aan de gevolgen van roken, de helft zelfs vóór hun pensioen. En dat weet de industrie. Wanda weet nu heel veel over de industrie na al het onderzoek. Wat haar het meest shockeerde? In geheime documenten spreekt men over ‘replacement smokers’ – jonge mensen die de doden moeten vervangen. Ze richten zich doelbewust op kinderen, met smaakjes, kleurrijke verpakkingen, glitter en reclame op platforms als Spotify en Formule 1. Dat is pure misleiding.”
Vapes: een nieuw front
De opkomst van vapes ziet De Kanter als een nieuwe aanval van dezelfde industrie. “Het wordt gebracht als een hulp bij stoppen, maar ondertussen zijn het kinderen die ermee beginnen. 10.000 smaakjes, felle kleuren – dit heeft niets met stoppen te maken. Het is een illegale manier om jongeren opnieuw verslaafd te maken. En 70% van de jongeren die vapen, gaat later ook roken. Vapes zijn geen alternatief, het is de volgende val.”
Juridische strijd
Hoewel De Kanter geen ambities meer heeft voor de politiek – “ik ben 66, daar ben ik echt te oud voor” – ziet ze nog genoeg werk voor zich. “We zijn bezig met meerdere rechtszaken tegen de tabaksindustrie. We krijgen steun van advocaten. Ik geloof dat de juridische weg de enige echte kans is om deze industrie aan te pakken, want van de politiek hoef je het vaak niet te hebben. In ons land staat het bedrijfsleven voorop en word je als burger achtergesteld.”
Als ze minister van Volksgezondheid zou zijn, weet ze direct wat ze zou invoeren: een verkoopverbod voor nicotineproducten aan iedereen geboren na 2012. “Zo voorkom je dat er nieuwe generaties verslaafd raken. De oude rokers laat je met rust, maar je bouwt het uit.”
Een boodschap aan jongeren
De boodschap aan jongeren is volgens haar eenvoudig maar krachtig: “Begin er niet aan. Iedere verslaafde zegt: ik wou dat ik nooit begonnen was. Zodra je begint, verlies je je vrijheid. Denk niet dat je het wel onder controle houdt. En ga vooral niet dealen – dan maak je anderen net zo verslaafd als jijzelf. Je moet niet alleen aan jezelf denken, maar ook aan je omgeving.”
Met onvermoeibare inzet blijft Wanda de Kanter zich hard maken voor een rookvrije generatie. Niet door de roker te veroordelen, maar door de ware verantwoordelijken – de industrie – aan te pakken.
chrisbruinsma 
wesselrinsma