Foto: Rijk-Willem Schmelter
Door: Tijn Niezing
Rijk-Willem Schmelter maakt audiovisuele producties voor de zorgorganisatie Reinaerde. Deze instelling biedt hulp aan mensen met een verstandelijke beperking, lichamelijke beperking, niet-aangeboren hersenletsel en psychiatrische patiënten. Het uitgangspunt is om deze mensen een plek te bieden in de samenleving. In zijn korte films communiceert Schmelter vanuit de schoenen van de hulpbehoevenden.
Hoe vind je de verhalen die verteld moeten worden?
Dat is een van de meest uitdagende dingen van mijn vak. Natuurlijk heb ik vanuit de organisatie een groot netwerk en vanuit dat netwerk komen verhalen naar je toe. Soms ga je ook actief opzoek naar verhalen. Als er bepaalde thema’s spelen of als er bepaalde ontwikkelingen zijn dan richt je je daarop. Vervolgens moet je de juiste mensen vinden. Als ze het zelf kunnen vertellen, dan moet je ze daar ook de ruimte voor geven.
Mensen met een beperking participeren minder dan mensen zonder beperking. Hoe komt dat volgens jou?
Praktisch gezien hebben mensen met een beperking toch vaak begeleiding nodig. Dat kost tijd en dat kost geld. Bovendien word je als hulpbehoevende vaak bevooroordeeld. Dat mensen met een beperking niks zouden kunnen. Angst om te participeren speelt dus ook een rol.
Jouw bedoeling is om mensen juist een stem te geven. Wat is de waarde hiervan en hoe doe je dit op een juiste manier?
Het uitgangspunt dat bij mijn producties voor Reinaerde centraal staat is empowerment: wat zou je rol kunnen zijn en op welke manier kan je ergens aan bijdragen? Ik heb geleerd dat je altijd moet denken vanuit de client. Waar is iemand goed in? Waar ligt de kracht? Je gaat niet voorbij de beperking, maar je kijkt wat de mogelijkheden zijn.
Ooit ben ik begonnen met filmmaken om mensen met een beperking te informeren. We hadden een blad vanuit de organisatie voor ouders, begeleiders en medewerkers. Maar we hadden niks voor cliënten op maat. Het ging bijvoorbeeld over veranderende wetgevingen. Dat moest vereenvoudigd en in duidelijke taal gecommuniceerd worden, maar je kan het niet schrijven in kindertaal. Daar ligt namelijk een grote gevoeligheid. Volwassen mensen met een verstandelijke handicap willen vooral niet kinderachtig bejegend worden. Soms ligt de scheidslijn tussen stigmatisering en een volwassen manier van communiceren erg nauw.
Waarom is het audiovisuele medium een goed middel voor het aankaarten van dit soort onderwerpen?
Ik ben ooit met beeld en geluid begonnen omdat op die manier makkelijk informatie kan geven. Informatie is voor iedereen belangrijk, want als je geen informatie hebt kan je ook niet deelnemen. Informatie is kennis, en van daaruit kan je deelnemen in de samenleving.
“Eén beeld zegt meer dan duizend woorden”
Beeld en geluid zijn meerdere communicatievormen bij elkaar, daardoor beklijft het. Daarnaast is het menselijk. Het toont emoties en je kan zaken veel herkenbaarder maken. Beleving en gevoel maakt iets los en blijft veel beter hangen dan geschreven taal.
Bovendien zijn veel mensen vanuit de doelgroep niet taalvaardig. Sommige mensen met een beperking kunnen niet lezen of schrijven, maar beeld en geluid begrijpen ze wel. Dus het heeft met de beperking te maken, maar ook met de impact van het medium.
In je producties staat vaak één persoon centraal. Waarom denk je dat dit de beste manier is om een verhaal te presenteren?
Uiteindelijk denk ik dat als je te veel mensen hebt, je de focus verliest op het verhaal. Je kan meerdere verhaallijnen doen, maar dan verspreid je de aandacht over die verschillende verhalen. Als je je richt op één persoon, dan blijft je aandacht op dat verhaal zitten. Je creëert een emotionele relatie met die persoon en zijn of haar verhaal.