Foto: Tijn Niezing
Door: Tijn Niezing
Kronkelende expositiepanelen bezetten de vloer van de Groningse synagoge. Uit de laptop bij de balie komt muziek van Ramses Shaffy, die door de hele synagoge heen echoot. De zachtste geluiden die in de drukte van de Folkingestraat nooit te horen zouden zijn, worden aan de andere kant van de deur van het gebedshuis ineens merkbaar door de stilte en de akoestiek. De kalmte belichaamt een schrijnend besef. Op de krakende houten vloer klinken onvaste voetstappen net naast de maat van de muziek. Bezoekers dwalen in kunst met Joodse verhalen.
Om het dertigjarige jubileum Stichting Kunst Behoud Groningen te vieren zijn tientallen werken van Groningse kunstenaars geëxposeerd in de synagoge aan de Folkingestraat. In de tentoonstelling Zicht op Stad zijn eeuwenoude kunstwerken van bekende stadsgezichten te zien, aangevuld met foto’s van hoe de plekken er nu uitzien. Veel plekken in de stad hebben een connectie met het Joodse bekendheden, daarom heeft de synagoge bij de kunstwerken Joodse verhalen toegevoegd. Bijvoorbeeld over de Vismarkt waar Jozef Israëls vaak liep en de Oosterstraat waar Jacques d’Ancona woonde. Op een scherm is een video te zien met ingekleurde beelden van hoe de stad er honderd jaar geleden uitzag. De plekken waar bezoekers dagelijks langskomen zijn makkelijk te herkennen.
Van de drieduizend Groningse Joden zijn er na de inktzwarte periode van de Tweede Wereldoorlog maar tweehonderd teruggekomen. Marcel Wichgers, die de tentoonstelling heeft samengesteld, vertelt dat de Joodse gemeente destijds te klein was om de synagoge te laten bestaan en dat het gebouw gesloopt was geweest als er geen plan was om er een expositie- en concertruimte te vestigen. “Dus sinds 1981 hebben we hier evenementen. We willen graag dat we met die evenementen het Joodse verhaal vertellen om de herinneringen levend te houden.”
Ook bezoekers snappen dat herinneren een functie heeft in het begrijpen van de wereld waarin we leven. Een bezoeker vertelt bijna fluisterend dat ze veel verhalen kent uit overlevering, van haar eigen familie. “Maar door de verhalen die ik hier lees begrijp ik hoe het voor de Joodse gemeenschap voor de oorlog was. Het is belangrijk dat we ze niet vergeten.”
Het concept van de tentoonstelling is overduidelijk en pijnlijk. De beelden van de stad zijn gebleven, maar de mensen, die in korte verhalen in het licht worden geplaatst, niet. Daarom blijft herinneren zwaar werk. Dat proef je aan de stilte binnen de muren van de synagoge. Door tentoonstellingen als deze kan de synagoge blijven bestaan en het Joodse verhaal worden doorgegeven. Zicht op Stad, Joodse verhalen achter de gevels is tot en met 1 mei te zien in de synagoge van Groningen.