Guinness is het meest gedronken bier in Ierland. Het hoofdkwartier van de brouwer bevindt zich sinds 1937 in Londen. Foto: Sikko Boersma
Pubs, St. Patrick’s Day, Guinness en ‘Whiskey in the Jar’ – de Ierse cultuur is overal. Wat is het geheim achter misschien wel de gezelligste miljardenexport ter wereld?
Het is stampensdruk in de Ierse pub, en dat op een zondag. Overal zijn groene hoedjes, groene brillen, groene shirts en groen bier. ‘The Wild Rover’ schalt vanaf het podium en de kroeggangers zingen uit volle borst mee: “And it’s no, nay, never – stamp, stamp, stamp, stamp! – No nay never, no more…”
Steve Moss (52) zit rustig aan zijn pint. In 1999 kwam hij vanuit Belfast naar Nederland, de liefde van zijn leven achterna. Vijfentwintig jaar later is hij genaturaliseerd Nederlander. Hij runt een kleine 3D-printstudio vanuit zijn woning in het Friese dorp Bitgummole, is nog steeds samen met zijn geliefde en nu met twee kinderen. Iets wat hij achterliet waren de ‘Troubles’, het slepende conflict tussen ‘unionists’ die Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk wilden houden, en ‘nationalists’ die juist aansluiting zochten bij de Republiek Ierland.
“Zelf ben ik fifty-fifty,” Zegt hij neutraal. “Misschien iets meer nationalist sinds Brexit. Als Ieren elkaar tegenkomen is het altijd een beetje aftasten. Waar kom je vandaan? Oh, Belfast? Waar in Belfast? Zo proberen we erachter te komen what foot you kick with.”
Gezellig en onschuldig
Ondanks de gewelddadige twintigste-eeuwse geschiedenis van Ierland is de Ierse cultuur een ijzersterk exportproduct gebleken. Overal ter wereld vind je Ierse pubs, waar donkerbruin Guinness of robijnrood Kilkenny in grote glazen wordt getapt. St. Patrick’s Day, de sterfdag van de middeleeuwse nationale beschermheilige, wordt ook overal gevierd. The Dubliners brachten Ierse muziek naar het grote publiek en The Pogues deden het nog eens dunnetjes over met hun ‘Celtic punk’. Wat maakt de Ierse cultuur zo aantrekkelijk?
Joost Augusteijn, Ierland-expert van de Universiteit van Leiden, erkent dat het een wonderlijk fenomeen is. “Ik kan me bijvoorbeeld geen enkel ander café bedenken dat internationaal zo aanwezig is. We gaan niet naar het Russische café, of naar het Spaanse café. Misschien hier en daar eens een Amerikaans café?”
“Daar komt bij dat Ieren ook wel een gezellig, onschuldig imago hebben. Als je je identificeert als Duitser wil dat wel eens andere associaties oproepen, bijvoorbeeld.”
Amerika speelt in elk geval een grote rol in het verspreiden van de Ierse cultuur. “Historisch zijn er heel veel Ieren geëmigreerd. Veel daarvan zijn naar Amerika gegaan, en Amerika is internationaal natuurlijk heel erg dominant. En daar is wel iets specifieks aan de Ierse identiteit. Die is er heel erg sterk. Als één van je acht voorouders een Ier is, dan voel je je Ier, ook al heb je drie Duitse grootouders. Mensen willen zich daar graag mee identificeren.”
“Daar komt bij dat Ieren ook wel een gezellig, onschuldig imago hebben. Als je je identificeert als Duitser wil dat wel eens andere associaties oproepen, bijvoorbeeld.” Toch is dat in het verleden wel anders geweest. Ierse immigranten waren lang niet overal welkom, en in het Verenigd Koninkrijk pronkten borden als ‘no dogs or Irish’. Dat kan de identiteit echter ook versterk hebben: “Dan wordt het een soort geuzennaam.”
Meer Iers dan de Ieren
De Ierse diaspora is dan ook enorm. Er wordt geschat dat zo’n 80 miljoen mensen met een Ierse afkomst buiten Ierland leven. Bijna de helft daarvan, 36 miljoen, zijn Amerikanen met een meer of minder sterke claim op Iers bloed. Ter vergelijking: er leven momenteel maar zes en een half miljoen etnische Ieren op het Ierse eiland.
De Ierse pub is sinds de jaren 90 van de vorige eeuw in elke stad van enig allure te vinden. Naar schatting zo’n 7.000. De Ierse Federatie van Wijnboeren schat dat er maar zo’n 6.200 pubs in Ierland zelf zijn. En dat aantal loopt terug. Volgens de Ierse drankindustrie is in de afgelopen twintig jaar bijna een kwart van de Ierse pubs gesloten. In diezelfde periode zijn Ieren volgens de WHO trouwens 30% minder gaan drinken. Hoe dan ook, het lijkt soms wel alsof het buitenland meer Iers is dan Ierland zelf.
Dat merkt Steve ook: “Ik vind het wel eens irritant als Amerikanen bijvoorbeeld meer Iers doen dan ik. Ze vieren St. Patrick’s Day met enorme parades en ze kleuren de rivieren groen. Ik zie zelf soms pas op het achtuurjournaal dat het St. Patrick’s Day is, en dan denk ik: oh, ik had eigenlijk wel even naar de pub gekund.”
Apolitiek
De muzikant op het podium heeft ‘Fields of Athenry’ ingezet. Een hartverscheurend protestlied tegen de Engelse repressies tijdens de Ierse hongersnood. Die kostte meer dan een miljoen mensen het leven. De groene hoedjes zingen mee met een passie alsof zij zelf hun dierbare Michael hebben zien vertrekken naar de strafkolonie in Botany Bay.
Toch lijkt een deel van het Ierse geheim te zitten in de apolitieke uitstraling ervan. “Afgezien van de ‘Troubles’ heeft het grote geweld in Ierland in de jaren twintig van de vorige eeuw plaatsgevonden,” Licht Joost Augusteijn toe. “En het heeft tot Ierse onafhankelijkheid geleid. Daardoor is het geen taboe, maar ook geen heel actueel onderwerp meer.”
Liefde op het eerste gezicht
De eigenaresse van de pub, Baukje de Vries, was in elk geval op slag verliefd. “Ierland is prachtig. De omgeving van Dublin is heel erg mooi, heel landelijk met heuvels. Rondom Belfast is het dan weer veel ruwer, met rotsen en een prachtige kustlijn. Toen ik voor het eerst in Belfast een Ierse pub binnenstapte dacht ik meteen: als ik ooit voor mezelf begin, wil ik dit ook.”
“De man die mij hielp aan Ierse bric-a-brac komt nog steeds regelmatig langs en noemt mij ‘the sister I don’t have’”
Tijdens de begindagen van haar pub kreeg ze veel hulp van Ieren. “Ik had weinig kapitaal om mee te beginnen. Eigenlijk moest je 50.000 gulden als borg betalen voor een tapinstallatie van Guinness. Toen de vertegenwoordigster mijn verhaal hoorde, regelde zij dat ik het zonder borg mocht doen. En de man die mij hielp aan Ierse bric-a-brac komt nog steeds regelmatig langs en noemt mij the sister I don’t have,” lacht ze.
Groen bier
Naar mate de avond vordert wordt het steeds gezelliger in de pub. Op ‘Let it be’ – niet Iers, maakt niet uit – loopt het kleine podium vol met arm-in-arm zingende jongelui. Het voelt opeens een beetje ongemakkelijk, zomaar de culturele uitingen van een ander volk omhangen en jezelf volgieten met hun bier, maar Steve heeft er geen problemen mee: “Ik vind het vooral zonde van het plastic. Maar het is een hartstikke leuk feest, en ik vind het leuk dat mensen er plezier aan beleven.” Toch heeft ook Steve zo zijn grenzen. Groen bier? “A crime against alcohol.”