Bij de eerste exitpolls komt de huidige regeringspartij van Polen als grootste uit de bus. De winst is echter mager en zal niet alleen kunnen regeren, maar opties heeft de partij niet. De drie grootste oppositiepartijen behalen samen wel het benodigde aantal zetels.
Op de website Politico is te zien dat de huidige coalitiepartij PiS, geleid door Jarosław Kaczyński, met 35,4 procent de leiding neemt. De leider wordt echter achtervolgd met 30,7 procent, door de pro-Europese KO partij geleid door Donald Tusk. Ondanks dat PiS de grootste partij is, zijn er geen partijen die met hen samen willen werken. Konfederacja, een partij die eventueel wél samen wil werken, zit op twaalf zetels. Maar dat samen met de zetels van PiS is niet genoeg om een regering te vormen, meldt De Volkskrant. Burgercoalitie (KO), Derde Weg en Nowa Lewica zouden eventueel wel een regering kunnen vormen.
De belangrijkste verkiezingen
In Polen worden deze verkiezingen beschouwd als de belangrijkste sinds de val van het communisme. Dit wordt ook weergegeven in de opkomst van maar liefst 72 procent. “Als je zo’n mobilisatie kan organiseren zoals de oppositie dat heeft gedaan, dan zie je dat dat loont”, legt Polen-correspondent Marc Peirs uit. Het gaat dan onder andere om een opkomst van ruim 600.000 Polen die in het buitenland wonen.
Nog opvallender is de grote opkomst onder jongeren. “Jonge mensen, zeker jonge vrouwen, stemmen massaal voor Nieuw Links (Nowa Lewica), terwijl jonge mannen zich vrij vaak aangetrokken voelen tot Konfederacja”, legt Peirs uit. Volgens hem is Konfederacja een ‘behoorlijk gespierde rechtse partij die tegen steun aan Oekraïne is, tegen sociale politiek is en tegen allerlei premies is.’ Met sociaal beleid wordt onder andere bedoeld dat de partij tegen illegale immigratie en abortus is. De partij zou dan ook een doorbraak hebben verwacht met deze verkiezingen, maar deze bleef met twaalf zetels uit.
‘Waar jongeren belang aan hechten’
“Dingen zoals democratie, versoepeling van de extreem strenge abortuswetgeving of het met rust laten van regeringskritische media zijn allemaal dingen waar jongeren belang aan hechten”, zegt de correspondent. “Die zullen ook heel duidelijk in het beleid van de nieuwe regering rond Donald Tusk aan bod moeten komen. Want die jongeren wegen dan niet zo massaal, maar toch wel een beetje op dat beleid.”
Polarisatie in Polen
De afgelopen acht jaar dat PiS aan de macht is geweest, is de regeringspartij meerdere keren in opspraak gekomen. Zo meldde Amnesty International in 2021 dat het Constitutioneel Hof van Polen had besloten dat de uitspraken van Poolse rechtbanken zwaarder wegen dan het Europese recht. Ook kwamen de LHBTI-vrije zones in opspraak in 2019, waar verschillende lokale besturen zich ‘vrij van LHBTI-ideologie’ verklaarden. Wel moet gezegd worden dat veel LHBTI-vrije zones ondertussen zijn opgeheven onder druk van de EU. Zo is er nog een hele waslijst aan voorbeelden om op te noemen. In een artikel van het AD wordt geschreven dat er twee weken voor de verkiezingen een groots protest tegen de regering van Duda plaats vond. Ruim één miljoen demonstranten waren op de been in de hoofdstad.
Maar tegenover al die tegenstanders staan ook een hoop medestanders. Het land is verdeeld, maar dat is geen geheim. “Dan zie je ook de maatschappelijke, politieke en media breuklijnen, waar de kloof heel diep is tussen beide kanten. Dat zag je heel mooi geïllustreerd op de voorpagina van de Gazeta Wyborcza, een krant die voor de oppositie is, met als kop: ‘oppositie behaalt meerderheid’. Kijken we dan naar de staatsomroep TVP, die uit de hand eet van PiS, was daarbij de kop: ‘PiS wint voor de derde keer op rij verkiezingen’”, zegt Peirs. “Zo zie je dat dezelfde realiteit heel anders wordt bekeken, afhankelijk van welke kant je hebt gekozen.”