De rente op de studieschuld wordt volgend jaar vervijfvoudigd. De rente, die nu op 0,46% staat, zal per 1 januari 2024 naar 2,56% stijgen. Voor studenten die in het leenstelsel hebben gezeten betekent dat ze soms duizenden euro’s meer moeten aflossen. De verhoging was reden voor FNV Young & United en de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) om een protest te organiseren in Den Haag.
Het is een grauwe, regenachtige dag. Gepaste weersomstandigheden voor het toekomstbeeld dat veel studenten hebben. Op woensdag 25 oktober werd er in Den Haag geprotesteerd tegen de renteverhoging op de studieschuld. Een klein veldje, pal voor het (tijdelijke) parlementsgebouw is gereserveerd voor een gepassioneerde groep mensen die hun frustraties uit: “Pechgeneratie, wij eisen compensatie!”
De angsten die spelen
Tussen de groep mensen zitten ook een aantal boze ouders die veel zorg dragen voor hun kind. Twee vrouwen met een bordje waar ‘Boze Moeder’ op staat vallen op: “We hebben allebei een dochter met een flinke studieschuld en we maken ons heel boos omdat ze zo’n valse start hebben in het leven”, zegt Anneke. Maria Helena vult aan: “We zijn hier omdat ze hard moeten werken om die rente te betalen.” Een man springt bij: “Ik vind het te gek voor woorden hoe makkelijk dit door de politiek wordt weggewuifd”, zegt hij met enige frustratie in zijn stem. “Want een compensatie van 1400 euro is gewoon een aanfluiting. Meer dan het dubbele zijn ze al aan de rente kwijt.”
De man die bijspringt is Anne. Hij is vader van een 30-jarige zoon die bij hem terug in huis is getrokken omdat hij uit zijn huis is gezet. “Het grote probleem is dat kinderen straks moeten aangeven dat ze een schuld hebben als ze een huis willen kopen. Die schuld gaat af van het mogelijke hypotheekbedrag dat je kan lenen en er is al bijna niets te lenen.”
Anne vertelt verder. Hij ziet een ongelijkheid ontstaan in de maatschappij. “Het grootste probleem bij de discussie over de afschaffing van de basisbeurs was dat er destijds werd gezegd: ‘daarmee creëren we een soort gelijkheid voor iedereen. Iedereen dezelfde schuld’”, zegt de vader. “Maar je ziet dat rijke ouders gewoon hun kinderen subsidiëren en uiteindelijk zijn de niet-vermogende ouders de klos.”
Drie studentes die gezamenlijk naar het protest zijn gegaan beamen deze angst. “Ik ben bang dat ik nooit mijn studieschuld kan afbetalen en omdat de studieschuld meetelt bij het kopen van een huis, kan ik ook geen huis kopen, waardoor ik steeds de hogere huur moeten betalen die ook steeds weer omhoog gaat”, zegt Saar, één van de drie studentes. “Ik ben gewoon bang dat ik nooit meer schuldenvrij word.”
Maar er heerst niet alleen angst voor de toekomst. Er is ook een angst voor doorstuderen. Lucienne, die scheikunde studeert, ‘wilde eigenlijk een PhD doen’. “Maar een PhD verdient heel weinig en duurt vier jaar, waardoor je nog dieper in de schulden zal komen. Dus in plaats van mijn passie volgen om echt een verschil in de wereld te maken met een PhD, ga ik nu voor het geld en mijn ziel verkopen aan de farmaceutische industrie.” Ze geeft ook aan weinig zelfstandigheid te hebben: “Hoe ben je 25 en moet je nog aan je ouders vragen of je €20 mag lenen voor boodschappen”, vraagt Lucienne zich af. “Er is geen ruimte voor ons in deze maatschappij om gewoon zelfstandig te zijn.”
Wat er anders moet
Naast de aanwezigheid van boze ouders en boze studenten, staan er ook veel politieke partijen in de menigte. Vlaggen van Volt, De Piratenpartij, BIJ1 en zelfs de Communistische Jongerenbeweging wapperen boven de menigte uit, gepaard met grauwe wolken die symbolisch boven Den Haag hangen. Sjoerd Dreteler, nummer 21 op de kandidatenlijst van Volt, vindt dat ‘wij het weer recht moeten zetten’. Hij heeft het dan over de basisbeurs die in 2015 werd vervangen door het leenstelsel, onder leiding van de VVD en de PvdA. “Als je kijkt naar de problematiek in de politiek, dan is één van de dingen waar we nu tegen aan lopen dat het vertrouwen weg is”, zegt de Volt-man. “Waarom? Omdat alles langzaam wordt afgenomen. En dat moeten we langzaam herstellen.”
Sjoerd vervolgt zijn verhaal met ‘ambitieuze plannen’ die Volt heeft voor de huidige rente op de studieschuld. “Als je kijkt naar hoe er nu wordt omgegaan met de rente op de studiefinanciering voor een generatie die al pech, na pech, na pech heeft gehad, dan moeten we dat gewoon compenseren.” Volgens de politicus moet de rente dan ook vastgezet worden op nul procent voor de pechgeneratie. Daarnaast moet er een renteplafond komen voor nieuwe studenten. Verder noemt Dreteler ook een hogere basisbeurs voor zowel thuis- als uitwondende studenten. “Gewoon zorgen dat we met elkaar in een veel vriendelijker en stressvrijer klimaat leven”, zegt Sjoerd. Tot slot benoemt de politicus ook nog het afschaffen van het bindend studieadvies (bsa) en het vaststellen van een minimum stagevergoeding.
Het is vanzelfsprekend dat de oppositie met ambitieuze plannen komt. Maar de gedupeerden hebben zelf ook ideeën over hoe het anders moet. “Schuld kwijtschelden en nul procent rente”, zegt Anneke, één van de boze ouders. Ook Anne springt weer bij en legt een verband met een scenario van vroeger: “Dat is in het verleden ook gebeurd. Een jaar of dertig geleden waren er studenten die hun schuld in één keer konden afkopen.”
Ook moet de nul procent rente volgens studenten blijven. “Ik zou willen dat de rente, zoals beloofd, op nul procent blijft en dat wij een normale compensatie krijgen voor de basisbeurs”, zegt Saar. “Dan ben ik echt tevreden.” Ook wijst Lucienne nog op mogelijke ongelijkheid die wordt gecreëerd door het leenstelsel. “Het is voor mij een voorbeeld dat ze het gat tussen arm en rijk groter willen maken. Want nu krijg je dat alleen rijke mensen mogen studeren en komen er ook weer rijke mensen in de politiek en die herkennen het probleem van de studieschuld niet, waardoor het probleem maar blijft aanhouden”, zegt de scheikundestudente. “Je gaat heel veel mensen missen die misschien intelligenter zijn, maar het niet kunnen betalen en moeten andere keuzes maken.” Lucienne zegt dan ook ‘dat er een hiërarchie wordt opgebouwd’ die ‘we allemaal willen voorkomen’.
Zo loopt het protest na een klein anderhalf uur op zijn eind. Het heeft aan één stuk door geregend waardoor het veldje een modderbad is geworden. De volmondige leuzen die werden geroepen klinken zwakker dan een half uur eerder. Een paar dagen later komt de NOS met een nieuwsbericht: Tweede Kamer stemt in met lagere studierente voor ‘pechstudenten’. Wellicht was dat kleine anderhalf uur toch voldoende geweest om de aandacht te trekken.