Het pesticidenprobleem: krijgen mensen Parkinson door glyfosaat?
Deze maand wordt gestemd over de goedkeuring van glyfosaat: een omstreden bestrijdingsmiddel waar mensen Parkinson van zouden kunnen krijgen.
“Zie je wel, het kan best zonder.” Met een weids gebaar laat bioboer Jan Overesch zijn groengekleurde akkers zien. Het hoge gras komt hier tot aan zijn knieeën. Met deze groene akkers is hij bijzonder tevreden, verderop in de gemeente kleuren ze in het voorjaar namelijk knalgeel. Dat komt door het middel glyfosaat: een krachtige onkruidverdelger die nog vaak door boeren wordt ingezet.
Jan gebruikt zelf al jaren geen gewasbeschermingsmiddelen meer. “Ik vind ze waardeloos, ze maken de natuur kapot.” Met veel trots vertelt Jan hier over zijn manier van werken. Bijna alles wat hij doet op deze boerderij gaat namelijk op de biologische manier. Zijn producten verkoopt ie aan de Ekoplaza. “Zo houd je de boel nog een beetje leefbaar”, vertelt hij lachend.
Glyfosaat
Overesch is één van vele boeren die de afgelopen jaren heeft besloten om zijn gifspuit aan de kant te leggen. Onderzoek wijst namelijk uit dat het gebruik van pesticiden op landbouwgrond schadelijker is dan gedacht, niet alleen voor het milieu, maar ook voor mensen zelf. Van glyfosaat zouden omwonenden en boeren die met het bestrijdingsmiddel in aanraking komen zelfs de ziekte van Parkinson kunnen krijgen.
Daarom werd in juli een groot onderzoek gedaan door de EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid) naar de veiligheid van glyfosaat. Hun conclusie: er bestaat niet genoeg bewijs om aan te tonen dat de stof Parkinson of andere schade veroorzaakt bij mensen, en dus werd op 13 oktober gestemd om glyfosaat nog eens 10 jaar lang goed te keuren. Er was geen meerderheid voor of tegen. Demissionair landbouwminister Piet Adema besloot om zich – tot ontzetting van de Tweede Kamer – niet uit te spreken tegen glyfosaat tijdens de stemmingen.
Parkinson
In Nederland lijden ruim 63.000 mensen aan de ziekte van Parkinson. Parkinson is een ongeneeslijke aandoening, waarbij hersencellen versneld afsterven. Hierdoor kunnen mensen last hebben van trillende lichaamsdelen (tremoren). Eén op de drie patiënten is jonger dan 65 jaar.
“Ik stond me te scheren bij de wasbak toen mijn been ineens begon te trillen. Toen ik mijn huisarts vertelde dat ik dacht dat ik Parkinson had, ben ik drie keer doorgestuurd voordat ik een diagnose kreeg.” Frank Schopman, lid van de Parkinson Vereniging, betreurt de besluiten van de EFSA en het kabinet. Acht jaar geleden kreeg Frank de ziekte zelf. Hij was toen nog docent in de bovenbouw van een middelbare school. Na zijn diagnose vertelde Frank aan al zijn klassen dat hij Parkinson had. Hij kreeg zo veel moeite met zijn baan dat hij noodgedwongen moest stoppen met zijn werk. Dat was voor hem een zware klap. Zijn stem klinkt hees aan de telefoon: “Ik heb nog steeds veel klachten. Trillende hand, stijve spieren, pijn in mijn heup, een zwakkere stem, noem maar op.”
Frank ziet zelf steeds meer de link tussen Parkinson en pesticiden, ook in zijn vereniging komt het onderwerp steeds vaker ter sprake. “Ik geef zelf veel lezingen over Parkinson, en daar hoor je de meest schokkende verhalen. Ook over mensen die zijn blootgesteld aan pesticiden, en toen Parkinson hebben gekregen.” Frank noemt een voorbeeld van een weduwe die gelooft dat haar overleden man Parkinson had opgelopen door een nabijgelegen bloembollenveld die volop met glyfosaat werd bespoten. “Hij fietste er elke dag langs”, vertelt hij.
Zorgen
Frank maakt zich net als steeds meer anderen ernstig zorgen over glyfosaat. Zeker nadat uit recent onderzoek is gebleken dat de stof overal in kan zitten. Het bestrijdingsmiddel is inmiddels opgedoken in groente, fruit, vlees, bier, thee, drinkwater en zelfs moedermelk.
“Ik hoor veel schokkende verhalen over mensen die zijn blootgesteld aan pesticiden”
Frank is van mening dat het middel nog 10 jaar toestaan daarom een te groot risico is. “Ik zou zelf een verlenging invoeren van 1 tot 3 jaar. Als er een verband blijkt te zijn moeten we stoppen met glyfosaat, maar boeren moeten wel de tijd hebben om de overstap naar iets biologisch te kunnen maken.”
Zijn die zorgen van Frank realistisch? Volgens Hans van Boven, woordvoerder voor het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), is er geen reden tot paniek. Het Ctgb bepaalt of gewasbeschermingsmiddelen die gebruikt worden in de EU veilig en milieuvriendelijk zijn.
Zij zijn het eens met de besluiten van de EFSA, en is er volgens hen voldoende bewijs om vast te stellen dat glyfosaat geen Parkinson veroorzaakt. “Bij de beoordeling zijn in totaal circa 2400 studies beoordeeld, waarvan 800 onafhankelijk zijn. Op basis van de informatie die we nu hebben is het niet waarschijnlijk dat er een verband is tussen glyfosaat en Parkinson.” Wel vindt het Ctgb het belangrijk dat er aanvullend wordt getoetst, zodat de resultaten nog beter onderbouwd kunnen worden. “Daar hebben we ook aandacht voor gevraagd bij de EFSA.”
Stemmen
Deze maand wordt opnieuw gestemd voor de goedkeuring van glyfosaat. Of de goedkeuring dit keer wel verlengd wordt en hoelang, is nog niet helemaal duidelijk. Volgens Van Boven is een kortere verlenging van glyfosaat niet realistisch. “De vorige periode van 5 jaar was al erg kort, de vier landen die daar verantwoordelijk voor waren zijn al in 2019 begonnen, het beoordelen, goedkeuren en aanvullen van het voorstel kost gewoon tijd.”
Maar hoe kan het dan toch dat veel mensen de link tussen Parkinson en glyfosaat wel zien? Hoe kan het dat boeren zoals Jan Overesch vinden dat de boerderij naast hen van de bestrijdingsmiddelen af moet?
Jan is in ieder geval zeker van zijn zaak: “Die boeren hiernaast die nog volop spuiten met glyfosaat vind ik waardeloos. Ik ben daar heel erg op tegen. Andere boeren zeggen dat ze niet zonder kunnen, dat vind ik klinkklare onzin. Een wereld zonder gebruik van pesticiden is geen utopie, het kan heel makkelijk.”