Pamela Melkert werkt al jaren op een sociale werkplaats. Ze had als kind weinig ondersteuning op haar basisschool wat ervoor zorgde dat ze niet goed kan lezen en schrijven. ‘Eigenlijk val ik net als veel andere mensen tussen wal en schip. We kunnen geen mavo doen maar zijn wel goed in andere dingen. Ik zou zo in de zorg kunnen werken, maar daar ga ik niet komen omdat ik geen diploma heb.’ 

2,5 miljoen mensen in Nederland zijn net zoals Pamela laaggeletterd. En de afgelopen jaren stijgt dat cijfer. Hiernaast leven we in een tijd met arbeidskrapte, vooral in de zorg is dit een groot probleem. Mede door bijvoorbeeld de vergrijzing hebben we in 2040 volgens de berekeningen van de Sociaal Economische Raad (SER), twee miljoen mensen nodig in de zorg. Zouden laaggeletterde mensen voor een deel in dit gat kunnen springen?

Digitale uitdagingen 

‘Dat is wel een bekend verhaal’ vertelt Willemijn Rijper, adviseur bij Stichting Lezen en Schrijven. “Mensen willen graag ander werk doen maar dat lukt niet vanwege hun verminderde basisvaardigheden.’’ Volgens haar ligt hier zeker een kans. “Als je dit soort mensen veel meer zou helpen en ondersteunen om wel een baan te krijgen die ze graag zouden willen. Dan zou dat zeker zorgen voor minder arbeidskrapte.’’ 

Volgens Willemijn gaat het niet alleen om lezen en schrijven. Mensen die laaggeletterd zijn lopen ook tegen andere dingen aan. “Onder basisvaardigheden horen ook rekenen en digitaal werken. Heel veel bedrijven zijn overgegaan op digitale personeel systemen waarbij je zelf bijvoorbeeld je loonstrook moet downloaden. Daar is een heleboel digitale vaardigheid voor nodig.”

De rol van werkgevers

Volgens arbeidsdeskundige Aletta Dokter zijn er wel werkgevers die ondersteuning willen bieden zodat laaggeletterde mensen daar aan de slag kunnen. ‘Maar je kunt de bal niet alleen bij hen leggen natuurlijk. Want het kost tijd en daardoor dus ook geld.’  Volgens Aletta gaat het voor een deel mis bij het volwassenonderwijs. “We weten niet meer goed wie wat aanbiedt en wat voor kwaliteit dat dan heeft. Het is echt versnipperd geraakt.’’ En daardoor blijft de doorstroom uit leertrajecten naar werk onzeker. Ook bestond er tot 2024 het project “Tel mee met Taal’. Hiermee konden werkgevers subsidie aanvragen voor bijscholing van hun werknemers op het gebied van Lezen en schrijven. “Dat zijn projecten die juist heel waardevol kunnen zijn.”

Volgens Willemijn is vooral een bredere blik belangrijk. “Werkgevers, kijk wat breder. Dus ook als iemand zich bij je meldt die misschien nog niet alle papiertjes bezit of eerst nog wat moet bijleren voordat hij de functie kan uitoefenen.

Jobcarving

Een van de manieren om een baan in de zorg voor laaggeletterden wel mogelijk te maken is door middel van ‘jobcarving’. Hierbij knip je functies op tot kleinere taken. Wat het toegankelijker zou kunnen maken. Aletta noemt een voorbeeld uit een ziekenhuis: “Röntgenlaboranten waren veel tijd kwijt aan het ophalen en wegbrengen van patiënten en het verzamelen van formulieren. Die taken zijn toen losgekoppeld en worden nu gedaan door iemand zonder medische opleiding.” Wat wel belangrijk is, is dat dit ook voor de werkgever wat oplevert. “Het moet duurzaam zijn. Als je twee mensen voor één functie nodig hebt zonder meerwaarde, gaat het niet werken.

“Je moet je er niet voor schamen.”

Pamela heeft zich op de sociale werkplaats omhoog kunnen werken. Maar toch is ze nog niet helemaal op haar plek. “Laaggeletterden hebben vaak net even wat langer de tijd nodig om te weten hoe iets werkt. Maar daarna heb je een goede werknemer aan ze, omdat ze weten hoe ze moet vechten en doorzetten voor hun plekje. Mensen die laaggeletterd zijn kunnen ook zelf proberen aan te geven dat ze meer kunnen bij hun werkgever, zodat ze hopelijk verder komen. En als je nog niet op dat punt bent, is het zó belangrijk om hulp te zoeken. Je moet je er niet voor schamen maar juist trots op jezelf zijn dat je die stap maakt.” 

Bij mensen zoals Pamela is de wil om te werken er, benadrukt Willemijn van Stichting Lezen en Schrijven. Ook in de zorg. “Maar we moeten het makkelijker maken om er te komen. Dat vraagt inzet van werkgevers, de overheid én van ons allemaal.” Het zou een oplossing zijn waar zowel de overheid, werkgevers en laaggeletterde mensen wat aan hebben.