Om het Fries op academisch niveau te behouden, heeft de overheid besloten de volwaardige bacheloropleiding nieuw leven in te blazen. Deze zomer werd dat officieel vastgelegd in een convenant, ondertekend door de Rijksuniversiteit Groningen (RuG), provincie Fryslân en de ministeries van Onderwijs (OCW) en Binnenlandse Zaken (BZK). Wat heeft ervoor gezorgd dat de opleiding nu terugkeert? Wat betekent de terugkeer voor het behoud van de Friese taal en cultuur? En wie zijn de studenten die voor het Fries kiezen?

Als je haar studentenkamer in Groningen instapt is in een oogopslag te zien waar Rynke van den Berg vandaan komt. Aan de muur hangt een grote zelfgemaakte foto van het Friese landschap naast het dorp waar haar ouders nog wonen: een open veld met koeien, een smalle sloot en een kerktorentje met een Friese vlag in top. Op haar bureau liggen kleine herinneringen aan haar jeugd in Zwitserland; een bergsteen uit de Alpen en een oud dagboekje waarin ze vroeger vaak schreef. ‘’Ja, je kunt me wel talig noemen,” zegt ze met een glimlach. ‘’Talen hebben me van jongs af aan al gefascineerd.”

Rynke (20) is ‘half Fries’ en spreekt de taal met haar vader en een deel van haar familie, maar groeide deels op in Zwitserland. Tot haar studie had ze weinig contact met de Friese cultuur. ‘’Ik kon wel Fries spreken, maar niet schrijven. Toen ik een keuzevak moest kiezen, leek dat mij een mooie kans om me meer te verdiepen in de Friese taal en cultuur.”

Tot voor kort konden studenten als Rynke aan de RuG geen volwaardige bachelor meer volgen. Tot 2013 bestond die wel, maar daarna werd de studie opgeheven en opgenomen in de bredere opleiding Minorities & Multilingualism, waarin het Fries slechts als keuzerichting overbleef. Ook die wordt afgebouwd, door bezuinigingen en een gebrek aan studenten.

Ze volgt momenteel de track Fries binnen die bachelor, die binnenkort stopt. Rynke is de enige student in haar jaargang die de volledige Friese track volgt. ‘’Binnen mijn studie zijn we veel bezig met minderheden, minderheidstalen en diversiteit. Het behoud van de Friese taal en cultuur vind ik dan ook erg belangrijk,” zegt ze. ‘’Het zou zonde zijn als een taal die door meer dan een half miljoen mensen wordt gesproken, zou verdwijnen.”

Op de vraag wat haar huisgenoten vinden van haar interesse in het Fries, moet ze lachen. ‘’Ze vinden het aan de ene kant wel bijzonder, maar zeggen ook: ‘Ja, dat past echt bij jou.’ Ze komen zelf niet uit Friesland, dus voor hen is het iets totaal anders. Soms vragen ze me om iets in het Fries te zeggen, gewoon uit nieuwsgierigheid. Dan probeer ik ze een paar woorden te leren.”

Voor Rynke is de komst van een zelfstandige bachelor Fries een belangrijke stap. ‘’Het is goed dat er weer een volwaardige opleiding komt. Met een eigen bachelor kunnen studenten zich specialiseren en kan wetenschappelijk onderzoek naar de Friese taal en cultuur verder worden ontwikkeld.” Ze werpt nog een blik op haar foto van het Friese landschap aan de muur. ‘’Ik denk er zeker over na om iets met het Fries te doen,” zegt ze. ‘’Het spreekt me aan om bij te dragen aan het behoud van de Friese taal en cultuur. Hoe precies weet ik nog niet, maar ik zou graag verder studeren in het Fries en later willen werken in het onderwijs of de journalistiek, of bij organisaties die zich bezighouden met de taal.”

Het belang van Fries

Anne Merkuur, universitair docent Fries aan de RuG, is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe bacheloropleiding. Ze zal zelf ook verschillende Friese vakken gaan geven. ‘’Ik heb samen met een hoogleraar de opdracht gekregen om de nieuwe studie vorm te geven,” vertelt ze. ‘’We hebben het zodanig gedaan dat er veel kruisverbanden zijn met de opleiding Nederlandse Taal en Cultuur. Daardoor kunnen we gezamenlijke vakken aanbieden, wat niet alleen efficiënter is, maar ook leuker voor studenten. Ze leren tenslotte vooral van elkaar.”

Volgens Merkuur is het realistisch om te verwachten dat de opleiding nooit grote aantallen studenten zal trekken. ‘’We rekenen op slechts een paar studenten per jaar, en dat is prima. Het hoeft ook niet groter te zijn. De opleiding kan immers financieel goed bestaan, mede dankzij de bijdragen van het Rijk en provincie Fryslân.”

Toch benadrukt ze dat de terugkeer van een zelfstandige Friese studie van groot belang is voor de toekomst van de taal én de regio. ‘’Studenten die Fries studeren, vinden vrijwel altijd snel werk binnen het Friese kennisveld; van culturele instellingen en onderwijs tot beleid en lokale overheden.’’ De provincie heeft bovendien ambitieuze plannen voor de versterking van het Fries, en daarvoor zijn Fries-theoretisch opgeleide mensen nodig, vertelt ze. “Denk aan mensen die zich bezighouden met taalonderzoek of beleidsontwikkeling, of functies bekleden binnen de kunst, cultuur en media.”

Daarnaast biedt de nieuwe bacheloropleiding studenten de mogelijkheid om eenvoudig een onderwijsbevoegdheid te behalen. ‘’Dat is belangrijk, want daarmee kan het vak Fries op middelbare scholen in de provincie worden versterkt,” legt ze uit. ‘’Daarnaast draagt een volwaardige Friese studie bij aan de status van de taal, aan de positie van Friesland als meertalige regio, en aan het behoud van kennis over onze eigen rijkstaal.”

Volgens Joke Corporaal, woordvoerder van provincie Fryslân, is dit het resultaat van jarenlange samenwerking en politieke inzet: ‘’Fries is een basisvoorziening die er moet zijn, zodat de eigen rijkstalen bestudeerd kunnen blijven worden,” zegt ze. ‘’De provincie financiert al langer de leerstoel Friese Taal en Cultuur en zet die steun de komende tien jaar voort binnen het convenant.’’

Foto: GrootSneek