Lyanne van Hes liep tijdens haar opleiding Zorg en Welzijn, Dienstverlening stage op de gesloten afdeling in de ouderenzorg. In de eerste weken was ze enthousiast. Ze wilde graag leren en mensen helpen. In een jaar tijd ging het helaas drie keer mis voor de toen pas zestienjarige. Ze maakte meerdere grensoverschrijdende incidenten mee. En dat komt vaker voor. Uit een CNV-onderzoek onder hulpverleners blijkt dat 72% van de hulpverleners te maken heeft met schelden of bedreiging. En dat het in 31% zelfs om fysiek geweld gaat. “Ik heb heel vaak gehoord dat er best wel vaak fysiek geweld wordt gebruikt. Dat cliënten snel de neiging hebben om toch te gaan slaan. En vooral ook schelden gebeurd heel veel,” bevestigt Lyanne. In dit openhartige interview deelt zij haar verhaal.

Foto ter illustratie

Kun je me meenemen naar het moment toen een bewoner jou bedreigde?

“Tijdens mijn werk werd ik op een dag bedreigd door een bewoner met een mes. Eerst schreeuwde hij dat ik weg moest en toen pakte hij ineens een mes. Ik voelde meteen heel veel angst. Ik dacht: hij gaat me neersteken. Mijn reactie was om rustig te blijven, want ik wist: als ik nu in paniek raak, wordt het alleen maar erger. Gelukkig kwam er net op tijd een andere stagiair langs, die meteen de leidinggevende haalde. Die probeerden de situatie rustig op te lossen en pakten uiteindelijk het mes af. Daarna hebben ze me naar een aparte ruimte gebracht. Pas toen ik daar veilig zat, durfde ik collega’s te vertellen wat er gebeurd was.”

Wat deed dat met jou om zo jong al bedreigd worden tijdens je werk?

“Het was heel heftig. Maar ik heb er gelukkig goed over kunnen praten met collega’s. Ze reageerden geschrokken, maar gaven me veel steun. Ze zeiden ook dat ze vanaf toen beter zouden opletten bij het begeleiden van stagiaires. Dat gaf me wel een veilig gevoel.
Ik bleef bij deze zorglocatie, want zulke dingen kunnen ook gebeuren op andere afdelingen. Er zijn geen momenten geweest waarop ik twijfelde of ik dit werk nog wel wil doen, ook al is dit gebeurd. Ik denk altijd: die mensen hebben het niet altijd zelf door. Dus ze kunnen er niet altijd wat aan doen. Ik had geen schuldgevoel, maar wel last van schaamte. Want ik dacht: het gaat nooit bij mij gebeuren. En toen is het er toch gebeurd.”

Kun je ook iets vertellen over de ongewenste aanrakingen door een bewoner?

“Dat was tijdens de ochtendszorg. Ik hielp een bewoner aankleden die bekend stond om zijn voorkeur voor hulp van jonge vrouwen. Anders werkt hij gewoon niet mee. Terwijl ik hem hielp, begon hij mij aan te raken op mijn kont. Ik verstijfde. Ik dacht: nou, dit klopt niet. Dit hoort niet. Ik wist dat hij jongere stagiaires liever had, maar niet dat hij hen ook echt zou aanraken. Later hoorde ik dat het al eens eerder was gebeurd, maar niet in deze mate. Ik voelde me toen wel beschaamd. Ik dacht altijd: zoiets overkomt mij niet. En toen gebeurde het toch.”

Wat gebeurde er toen je opgesloten werd in een kamer zonder hulp?

“Ik hielp een bewoner die al geïrriteerd was. Opeens klapte hij de deur dicht en ging ervoor staan. Ik mocht er niet uit  en niemand mocht erin. Ik had geen telefoon of noodknop bij me. Ik zat twee uur lang opgesloten. Ik had paniekerige gedachten. Ik dacht: hoe gaan ze mij hier ooit vinden? Ik kon niemand bellen, ik kon nergens op de noodknop drukken. Ik voelde me machteloos. Als ik er probeerde uit te komen, werd hij heel erg boos. Het maakte de situatie extra beangstigend. Zeker omdat ik toen heel erg jong was. Ik weet niet zo goed wat er door me heen ging. Ik wist niet wat ik moest doen. Ik was de controle helemaal kwijt over de situatie en mijn client. Zijn agressieve gedrag was al bekend, maar dat hij mensen zou opsluiten was voor iedereen nieuw.”

Wat hebben al deze gebeurtenissen met jou gedaan?

“Ik heb er veel over nagedacht. Niet over stoppen in de zorg, want ik wist zeker dat ik dit wilde blijven doen. En ik dacht: ik moet stage gewoon afmaken. Ik heb die diensten ook gewoon afgemaakt en de volgende dag was ik er ook weer, omdat de andere bewoners wel leuk zijn. Maar ik ben wel alerter geworden. Ik let nu veel beter op mijn omgeving, wie ik verzorg en onder welke omstandigheden. Bij sommige bewoners durfde ik eerst niet terug te gaan. Dat heeft best een tijd geduurd. Ik hoop dat mensen niet alleen denken dat de zorg makkelijk is en dat er nooit zulke dingen gebeuren. De tijd die ik tijdens de stage heb gehad was heftig, maar alsnog heb ik een leuke stage gehad. En veel geleerd. Ik ben sterker geworden en ik kan nu veel beter mijn grenzen aangeven door alles. Ik zie nu ook sneller de situaties in.”

Wat zou er volgens jou moeten veranderen om stagiaires beter te beschermen in de zorg?

“Laat stagiaires nooit alleen werken. Zeker niet als ze nog jong zijn. Je moet altijd een werktelefoon of noodknop bij je hebben. Want als er iets gebeurt, moet je meteen kunnen bellen of hulp vragen. En niet alleen stagiaires, want dit kan bij iedereen gebeuren. Of je nou 16 bent of 50. Dus dit soort maatregelen zouden er voor iedereen moeten zijn.”

Hoe kijken experts aan tegen grensoverschrijdend gedrag in de zorg?

Saskia Daru is expert in grensoverschrijdend gedrag en herkent hoe Lyanne over de situaties denkt. “Wat we vaak zien, is dat zorgverleners veel gedrag toelaten. Ze denken: ‘Het is een ziekte’ of ‘Het komt door ongeremde medicatie’. Maar dat creëert een cultuur waarin het normaal wordt gevonden dat er aan je gezeten wordt. Er heerst nog te vaak het idee dat je daar als zorgverlener maar tegen moet kunnen.”

Melanie Savian is een veelzijdige professional met een achtergrond in veiligheid en geestelijke gezondheidszorg. Zij geeft haar advies. “We moeten veel zorgvuldiger omgaan met stagiaires. Mensen blijven langer thuis en pas dan komen ze op een gesloten afdeling terecht, wat de zorgzwaarte en problematiek enorm verhoogt. Het is essentieel om altijd melding te doen van incidenten. Dit creëert inzicht, zodat er actie ondernomen kan worden. Er wordt te weinig gemeld, maar agressie hoort nooit bij ons werk, zeker niet in de zorg aan dementerenden.”