Het volgende klinkt wel erg wreed: een jager die een geweer trekt en bewust een zwerfkat, die nietsvermoedend door het weiland loopt, doodschiet. Toch is dit de realiteit in de provincie Friesland. Dit is de enige provincie in ons land die geen verbod heeft op het afschieten van verwilderde huiskatten. Nóg niet. Dierenrechtenorganisatie Dier en Recht is 2 jaar geleden al een petitie gestart om deze praktijken te stoppen, die duizenden keren werd ondertekend. Echter tot nu toe zonder resultaat.
Op 24 april heeft Dierenrechtenorganisatie Dier & Recht samen met de Dierenbescherming, de stichting Zwerfkatten en de Statenfracties van de PvdD, GroenLinks en SP een petitie met meer dan 36.000 handtekeningen aan de Commissaris van de Koning, de heer A. Brok overhandigd (PvdD Friesland). Op 25 april volgde de rechtszaak in Groningen, waarbij Dier & Recht nogmaals pleitte voor het stopzetten van het afschieten van de verwilderde katten in Friesland.
Terugblik: reden van afschieten
Even een korte terugblik: wat is nou eigenlijk de reden dat in Friesland, als enige provincie van Nederland, zwerfkatten worden doodgeschoten? De reden die hierachter zit is het willen beschermen van de weidevogels. Om deze reden worden zwerfkatten al jarenlang afgeschoten. In het jaar 2013 is dit veranderd door de Tweede Kamer, die een motie hadden aangenomen om het doodschieten van zwerfkatten in heel ons land te verbieden. Alleen de provincie Friesland staat nog toe dat jagers onder bepaalde voorwaarden de katten doodschieten. Dit gaat nu nog steeds zo door, tenzij de rechtszaak de uitspraak gaat doen om het afschieten van deze katten te stoppen.
Wat je je zou kunnen afvragen is waarom Friesland als enige toch doorgaat met dit beleid? Friesland heeft vele weidevogels, maar de afgelopen jaren loopt hun aantal echter sterk terug. Dat valt enerzijds aan gifstoffen op het land te wijten. Hier wijst Kelly Kessen, dierenarts van Dier & Recht, vooral naar als er naar een reden wordt gezocht waarom de aantallen van weidevogels afnemen: “Weidevogels gedijen goed op kruidenrijk grasland en lage bosjes. Daar vinden ze voeding zoals wormen en insecten en ook beschutting. Maar door de intensieve landbouw is hun leefgebied kleiner geworden en zitten er lage concentraties gifstoffen in de grond waar ze niet goed tegen kunnen.” Volgens haar zijn er daarom vraagtekens rondom het afschieten van de wilde katten, of dit dan wel nodig en rechtvaardig is. Kessen pleit met haar organisatie voor een landelijk verbod van het afschieten van zwerfkatten.
“Zwerfkatten herplaatsen is utopie”
Anneke de Jong, dierenarts bij dierenartspraktijk ‘Het Griene Hert’ in het Friese dorpje Wommels, is voorstander van het afschieten van de zwerfkatten, met name omdat zo de weidevogels op de lange termijn beter kunnen worden beschermd. Terwijl ze haar verhaal doet, stralen haar ogen vastberadenheid uit. “‘Katten die in het broedseizoen van de weidevogels in de weilanden rondzwerven, jagen de vogels van de nesten, waardoor de eieren afkoelen en daardoor ook niet meer uitkomen. Ook zijn kuikens en eieren lekkere hapjes voor katten, vossen, marters en kraaien. Katten zijn een ramp voor de weidevogels en wanneer deze dieren de weilanden afstruinen heeft weidevogelbeheer geen enkele zin.” De Jong vindt het afschieten van de zwerfkatten niet alleen belangrijk om vogels te beschermen, maar ook omdat er overlast door de katten ontstaat. Terwijl ze een paar vaccinaties in de koeling legt, vervolgt ze haar verhaal met bittere ondertoon: “echte verwilderde katten zijn niet te socialiseren en herplaatsen bij boerderijen na neutralisatie. Dit is een utopie. Deze dieren zijn gewend te leven van de jacht en gaan natuurlijk weer het veld in. Bij ons op de dierenartsenpraktijk worden geregeld katten binnengebracht waarvan geen eigenaar te traceren is. De dierenambulance weigert ze vaak op te halen en asielen willen ze niet hebben”.
Niels Kalkman, persvoorlichter van de Dierenbescherming, steunt Dier & Recht. “Wij zijn van mening dat je zwerfkatten niet moet afschieten. Het is dieronvriendelijk en volgens ons dweilen met de kraan open. Je kunt nooit alle zwervende katten afschieten, omdat ze zich ondertussen ook voortplanten.” Kalkman noemt ook een alternatief voor het afschieten van de zwerfkatten. Dit wordt de TNR- methode genoemd. Kalkman legt deze methode als volgt uit: “Het Trap, Neuter en Return beleid houdt in dat we zwerfkatten vangen en neutraliseren zodat de voortplanting stopt. Daarna proberen we de katten die licht verwilderd zijn terug te plaatsen op boerderijen, maar de katten die te verwilderd zijn dat ze ook op boerderijen niet meer te hanteren zijn, plaatsen we terug op de plek waar ze zijn gevangen. Ze blijven zo dus wel echte wilde katten.” Ook zet de Dierenbescherming nog een stapje verder om de overlast van zwerfkatten aan te pakken. Hiermee worden de katten tegelijkertijd beschermt. “De Dierenbescherming geeft de gesteriliseerde zwerfkatten een knipje in het oor, zodat een eventuele jager of kattenvanger van een afstandje kan zien dat de kat al geneutraliseerd is.”
Jaarlijks miljoenen vogels slachtoffer
De Vogelbescherming geeft op hun website ook aan dat het probleem van de zwerfkatten die de weidevogels doden erg omvangrijk is. Op jaarlijkse basis maken deze katten maar liefst miljoenen slachtoffers. Ter vergelijking: er leven in Nederland tussen 3,6 en 4,7 miljoen katten. Een half miljoen daarvan zijn katten zonder baasje. Deze hoge aantallen maken dat katten de meest voorkomende roofdieren zijn van ons land.
Maar niet alleen het feit dat de katten weidevogels doden speelt mee in de afname van de populatie. Er spelen nog 2 andere factoren mee. Ten eerste, ook al is de kat ‘alleen’ maar aanwezig, kan dit het broedseizoen al (ernstig) verstoren. Dit meldt de Vogelbescherming. Zo kunnen vogels bepaalde broedplaatsen in de toekomst gaan vermijden of minder zorg bieden aan het uitbroeden van de eieren, waardoor eieren bijvoorbeeld af kunnen koelen en de jonge vogels niet meer kunnen uitkomen, waar de Jong al op gewezen heeft. Ten tweede kunnen katten flinke afstanden afleggen. Uit onderzoek van o.a. de Rijksuniversiteit Groningen is gebleken dat katten tussen 1,5 en 3 kilometer ver van huis kunnen gaan rondzwerven.
Feiten en cijfers internationaal
Ruim een eeuw geleden bood de Jachtwet nog weinig bescherming aan vogels. Hier kwam verandering in met de eerste Vogelwet die in 1912 werd aangenomen. Deze zorgde ervoor dat bijna alle inheemse vogelsoorten voortaan zouden worden beschermd. In 1967 werd de Natuurbeschermingswet vastgesteld, en deze werd nog gevolgd door de Flora- en faunawet begin deze eeuw. Sinds 2024 valt dit onder de Omgevingswet, deze biedt net als de Vogelwet bescherming aan alle inheemse vogels en hun leefgebieden. Op Europees niveau spelen vooral de Vogelrichtlijn (1979) en Habitatrichtlijn (1992) een belangrijke rol, samen met Natura 2000, wat een netwerk vormt van beschermde natuurgebieden. Hoewel de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn niet direct voorschrijft dat huiskatten niet meer buiten vrij mogen rondlopen, moeten volgens de richtlijnen van dit verdrag lidstaten van de Europese unie voorkomen dat beschermde diersoorten opzettelijk worden gedood. Dat stelt Arie Trouwborst, rechtswetenschapper aan Tilburg University. Het Europees Hof van Justitie stelt daarnaast dat als een lidstaat weet dat een beschermde diersoort door menselijk toedoen schade oploopt, dan is er wel een verplichting om actie te ondernemen, ook tegen loslopende katten die weidevogels doden. Dit stelt Han Somsen, hoogleraar Europees recht en co-auteur van het onderzoek aan Tilburg University.
Positie Nederland versus Europa
Vanaf het jaar 2020 is er een campagne verschenen om kattenbaasjes te adviseren om hun kat tijdens het broedseizoen binnen te houden, van half april tot juni, zodat de weidevogels rustig kunnen broeden. Deze campagne viel mede door zijn humor goed in de smaak, waardoor vanaf 18 april 2024 de campagne (met Gurbe de boerderijkat in de hoofdrol) weer van start is gegaan. Dit meldt de Bond van Friese Vogelwachten in een persbericht. Nederland heeft verder een sterke positie in vogelbeheer ten opzichte van de rest van Europa, mede dankzij vroege en vooruitstrevende wetgeving zoals de Vogelwet van 1912. De Nederlandse benadering van deze wet omvatte later bescherming van leefgebieden via de Natuurbeschermingswet van 1967 en de Flora- en faunawet. Internationaal gezien speelt Nederland een actieve rol in het Natura 2000-netwerk, een Europees initiatief voor de bescherming van natuurgebieden, en ondersteunt het de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijnen van de EU. Dit meldt het Euro Bird Portal. Nederland is dan wel effectief in vogelbeheer, maar staat wel voor uitdagingen zoals de impact van landbouw en de zwerfkatten. De uitspraak van de rechtbank is nog niet bekend.
Geef een reactie