Werkdruk in de zorg: “Het was ontzettend hectisch en de werkdruk was enorm”
Uit diverse onderzoeken is aangetoond dat het zorgpersoneel al jarenlang werkdruk ervaart. Steeds meer mensen zeggen hun baan in de zorg op. De instroom is weliswaar hoger dan de uitstroom, maar dit is niet genoeg om aan de zorgvraag te voldoen.
Bij de ingang van het ziekenhuis in Zutphen is het druk, het bezoekuur is net begonnen. De parkeergarage en de fietsenstallingen staan vol. Ellen Radstake staat bij de chirurgische afdeling waar haar werkdag elke dag begon. Haar meisjesdroom begon hier: werken in de zorg. Er komen nog veel herinneringen naar boven voor de net gepensioneerde verpleegkundige. “De diensten overdag waren nog wel te doen, maar ’s avonds was het vaak een grote ramp. Het was ontzettend hectisch en de werkdruk was enorm. Ik heb dit werk wel altijd met veel liefde en plezier gedaan.”
De werkdruk voor zorgmedewerkers is de laatste paar jaar verhoogd, onder andere doordat er ontzettend veel administratieve taken zijn bijgekomen. Het zorgpersoneel is twee dagen van hun werkweek belast met administratie. Voor verpleegkundigen komt dit neer op 40%. Een andere reden voor een hogere werkdruk is de toename van het aantal zzp’ers in de zorg. Hierdoor wordt er meer gevraagd van het vaste personeel. De Tweede Kamer heeft afgelopen week tegen een motie gestemd om de zzp’ers terug te dringen. Volgens diverse partijen die tegen stemden, gaat dit ten koste van de stabiliteit van de zorg.
Aanleidingen van de hoge werkdruk
“Steeds meer mensen gaan als zzp’er in de zorg werken. Dit heeft niet zozeer met het loon te maken, maar dit verlaagt de werkdruk. Zzp’ers zouden makkelijker nee kunnen zeggen tegen nacht- en weekenddiensten,” aldus de vakbond FNV. Het FNV geeft aan dat hierdoor meer van het vaste personeel wordt gevraagd. Zorgorganisaties zijn echter genoodzaakt om zzp’ers in te huren vanwege het personeelstekort. De FNV probeert de werkdruk te verminderen via de cao’s. “Wij proberen als vakbond om dit probleem door te laten dringen naar de Tweede Kamer. Werken in de zorg moet weer aantrekkelijk worden.”
Volgens de FNV zou de werkdruk ook verminderd kunnen worden als de administratieve lasten worden verlaagd. Doordat tegenwoordig alles verantwoord moet worden, hebben de zorgmedewerkers minder tijd beschikbaar om zorg te verlenen aan patiënten.
“Je moet eigenlijk met elkaar aan een gezond organisatieklimaat werken om de werkdruk te verlagen. Dit doe je door met elkaar (binnen teams en met het hoger management) de dialoog te houden over de hoge werkdruk en wat daarvoor aan oplossingen zijn. Op deze manier geef je medewerkers zelf ook eigen regie op de werkdruk,” aldus Van der Fels, onderzoeker bij de stichting IZZ (Instituut Ziektekostenvoorziening Ziekenhuiswezen).
Het Job Demands-Resources Model wordt in onderzoeken gebruikt om de effecten van een hoge werkdruk in kaart te brengen. In het JD-R model zijn energiegevers te zien. Dit zijn bijvoorbeeld goed(e) leiderschap, samenwerking in teams en organisatieklimaat. Wanneer er veel energiegevers zijn, neemt de bevlogenheid toe. “Het motivatieproces suggereert dat energiegevers (zoals leiderschap en een lerende omgeving) leiden tot bevlogenheid, maar dat energievreters (zoals werkdruk en regeldruk) leiden tot uitputting. Wanneer energiegevers en -vreters in balans zijn, dan zijn het welzijn van medewerkers en de uitkomsten van de organisatie beter.” Het IZZ doet veel onderzoek op het gebied van werkdruk in de zorg. De uitkomsten van deze onderzoeken worden vertaald naar adviezen, trainingen en programma’s voor zorgorganisaties en zorgmedewerkers om de zorgsector gezond te houden. Dit doen ze door aandacht te vragen in de pers en om succesverhalen te delen via social media, nieuwsbrieven en magazines.
Volgens een onderzoek van de Sociaal Economische Raad (SER) zijn er in 2040 meer dan twee miljoen mensen in de zorg nodig om aan de zorgvraag te voldoen. Op dit moment werken er ongeveer 1,5 miljoen mensen in de zorg. Dit houdt in dat er per jaar gemiddeld 294.000 extra zorgpersoneel moet bijkomen. Er is afgelopen jaar 21.000 meer personeel bijgekomen.
Een race tegen de klok
Bij de balie van de afdeling radiologie neemt de receptioniste de telefoon op. Ellen denkt meteen terug aan haar avonddiensten. Ze vertelt dat tijdens de avonddiensten twee verpleegkundigen op de afdeling stonden waar 30 patiënten lagen. Ze moesten met z’n tweeën voor al die 30 patiënten de medicatie toedienen, ze wassen, naar het toilet brengen, wonden verzorgen en mensen naar de röntgenafdeling brengen. Daarnaast bleef de telefoon ook nog rinkelen. “Die avonden waren altijd ontzettend hectisch. Pauze kwam destijds niet echt in ons woordenboek voor. Wij hadden pauze terwijl we de telefoon opnamen.” Voor Ellen was elke avonddienst die van 15:00 uur tot 23:00 uur duurde een race tegen de klok. De verpleegkundigen die avonddienst hadden, moesten alles op tijd af hebben voor de nachtdienst. Ellen vertelt dat de dienst er vaak niet om elf uur opzat.
Moment van rust
Lopend in de gang van de chirurgische afdeling wordt er door Ellen een kamer aangewezen: de kleedkamer. “Dit was voor mij het eerste moment van rust. Ik had in deze kamer na een lange dienst eindelijk een momentje voor mijzelf. Weg van die werkdruk.” Op de vraag of Ellen ooit aan stoppen heeft gedacht, hoeft zij voor geen moment na te denken: “Ik heb nooit aan stoppen gedacht. Ik had naast het plezier dat ik ervaarde ook een inkomen nodig. Ik had wel dagen dat alles zeer deed en dat ik het lastig vond om uit mijn bed te gaan, maar de patiënten hadden ons nodig.”
Plannen voor de toekomst
Aan het einde van het gesprek staat Ellen bij de uitgang van het ziekenhuis. “Ik hoop dat de generatie van nu en van de toekomst minder werkdruk gaat ervaren.” Ze vertelt nog kort over haar plannen voor de aankomende tijd. “In mijn leven ben ik niet vaak op vakantie geweest. Ik had het niet erg breed in die tijd. Ik ga over zes dagen op rondreis door Sri Lanka. Ik ga met mijn man en twee vrienden dit avontuur aan.”