Op 4 en 5 oktober vond de Tour of Art Flevoland plaats in Lelystad, tientallen beeldende kunstenaars kwamen samen om te laten zien wat ze maken. Hamd ait el Hamam (59) groeide op in Marokko, aan de rand van de woestijn. Hij deed voor de tweede keer mee aan “de Tour”. Op zijn schilderijen staan vervlogen herinneringen van zijn jeugd in Marokko afgebeeld. In het dorp waar hij woonde, had zijn familie macht, maar in de jaren na zijn geboorte raakte zijn familie alles kwijt. Nu woont hij in Nederland en is hij sinds een paar jaar bezig met schilderen.
Door: Jelle Romkes
De Tour of Art Flevoland is een evenement voor kunstenaars uit Flevoland om te laten zien wat ze maken. Hamd kijkt positief terug op het weekend. “Voor mij was het een geslaagde Tour, ik heb veel complimentjes gekregen en leuke mensen ontmoet. Ik heb zelfs nog wat verkocht.” Hamd ziet deze complimenten als een bevestiging. “Het is voor mij heel belangrijk. Ik ben allochtoon en dat is in de kunstwereld toch lastig, dan heb ik toch die bevestiging nodig voor mijn zelfvertrouwen”
Schilderen
Hamd vertelt verder: “Ik heb nooit leren schilderen, ik ben een paar jaar geleden op een dag gewoon begonnen. Mijn inspiratie haal ik uit mijn fantasie, die fantasie komt vaak wel voort uit herinneringen uit mijn jeugd. Ik bedenk van tevoren ook niets, ik schets niet. Ik pak een mooie kleur om mee te beginnen en ik laat het schilderij mij leiden.” Pien Kruisbrink en Youri ait el Hamam, de ex-vrouw en zoon van Hamd vertellen: “Wij hebben hem ook echt aangemoedigd toen hij begon met schilderen, het is ook echt heel mooi wat hij maakt.”
Hamd vertelt over zijn jeugd: “Ik ben in de jaren 60 geboren, in de jaren 60 gebeurde er veel in Marokko. In 1961 vertrokken de Joden uit Marokko. Voor 1961 bestond ons halve dorp uit joden. De Fransen zijn in die tijd ook vertrokken uit Marokko. Er woonden opeens veel minder mensen in ons dorp, het was een soort half spookdorp. Je kan het ook zien in mijn schilderijen, veel van de gebouwen zien er vervallen uit.”
Op de muren van zijn huis in Emmeloord hangen veel schilderijen, kleurrijke schilderijen. Veel van de kleuren doen inderdaad denken aan een klein Marokkaans dorp. Het rijtjeshuis voelt als een Noord-Afrikaans museum. “Ik denk niet veel na tijdens het schilderen, niet over techniek, niet over licht of compositie. Ik denk alleen aan wat ik mooi vind, ook als het niet realistisch is, dan is het wel mooi.”
Jeugd
Hamd groeide op in een hele gekke situatie: “Voor 1960 had mijn familie veel macht, ze woonden in kastelen, ze hadden mensen die voor ze werkten, ze hadden grond, maar al die macht was weggevallen. Doordat mensen naar het westen konden gaan om geld te verdienen, gingen de arbeiders weg. Toen had mijn familie nog wel velden en kastelen, maar niemand wist hoe ze die velden moesten bewerken. En alle joden waren weg, dus er waren minder mensen om aan te verkopen. Toen ik werd geboren had mijn familie dus wel kastelen, maar geen geld.”
Deze jeugd heeft veel impact gehad op Hamd. “We waren als familie van alles naar niks gegaan, we woonden in een klein huisje naast het kasteel en omdat we geen geld hadden om het kasteel te onderhouden, werd het al snel een vervallen gebouw. Ik speelde als kind in de ruïnes van het kasteel waar mijn ouders hadden gewoond.”
Ondanks alles wat tegenzat had Hamd het wel naar zijn zin in Taznakht, het dorp waar hij opgroeide, het voelde als thuis. Het dorp gaf hem een gevoel van vrijheid. Toen hij als 10-jarige naar een andere stad moest, om daar naar school te gaan, deed dat hem veel pijn. “Ik moest bij mijn oom thuis wonen, mijn dorp was 100 kilometer verderop, ik kon mijn ouders alleen zien in de vakanties. Daar heb ik mijn hele schooltijd moeite mee gehad.”
Nederland
Hamd studeerde later nog kort in Agadir, maar maakte geen studie af. Hij werkte in Marrakesh als elektricien, maar door de crisis in Marokko besloot hij om zijn zus achterna te gaan. Zijn zus was een aantal jaar eerder naar Nederland gegaan. Hamd nam het besluit om ook in Amsterdam te gaan wonen. Hij wist niet naar wat voor land hij zou gaan. “De westerse mensen kende ik alleen als toeristen, ik kon niet wachten om die mensen eens een keer te zien werken” Na die opmerking schieten we beide in de lach.
Aan de Universiteit van Amsterdam leert Hamd binnen een jaar Nederlands, hij hoeft niet veel te wennen aan de Nederlandse cultuur: “Ik hoefde niet echt te integreren, want de Nederlandse manier van leven past beter bij mij. In Nederland zijn we niet vastgeroest in een oud systeem. Iedereen kan hier zijn wie hij wil, dat heeft mij heel erg geholpen, ook toen ik begon met schilderen.”
Het schilderen zelf heeft ook veel impact gehad op zijn leven. Youri, de zoon van Hamd zegt hierover: “Mijn vader is veel opener geworden, hij ligt niet languit op de bank na werk, hij is dan creatief bezig, daar knappen veel mensen van op.”
